Boeiend onderwerp, matig verhaal

Ik mis mezelf (Still Alice), de bestseller van Lisa Genova, werd zeer lovend ontvangen. Op het omslag staat: ‘een onvergetelijke roman over de vernietigende kracht van alzheimer.’ Het onderwerp op zich is hartstikke boeiend en aangrijpend. De manier waarop het verhaal is geschreven valt echter tegen. Het kan je niet raken door het gebruik van teveel wetenschappelijke taal en te voorspelbare gebeurtenissen. Het is met weinig dynamiek geschreven en de gevoelens van de personages worden niet goed uitgedrukt.

Hoofdpersoon Alice Howland, vijftig jaar oud, is wetenschapper en docent aan Harvard. Haar carrière neemt het grootste deel van haar leven in beslag en heeft haar gevormd tot wie ze nu is. Wanneer ze last krijgt van vergeetachtigheid, schrijft ze dit dan ook in eerste instantie toe aan een burn-out.
 Er is echter meer aan de hand: de diagnose vroege alzheimer valt. Vanaf dat moment staat haar wereld op z’n kop. Ondanks de medicijnen die Alice slikt, boekt ze geen vooruitgang en zet het aftakelingsproces in haar brein zich voort. En niet alleen haar brein takelt af, beetje bij beetje wordt de persoon ‘Alice’ en haar hele leven afgebroken.

Genova, zelf neurowetenschapper, heeft persoonlijke ervaring met alzheimer in haar familie. Daarover zegt ze: “Als familielid vond ik het droevig. Tegelijkertijd vond ik het als wetenschapper fascinerend. Ik kon meekijken met de aftakeling van het brein. Ik vroeg me af wat er binnenin gebeurde, welke moleculaire verbindingen verkeerd gingen en welke tekorten er waren. Ik vroeg me af hoe het moest voelen als de delen van je brein waar je geheugen en je persoonlijke geschiedenis liggen, je zelf en je identiteit, beginnen af te takelen. Wat voor compensatiemechanismen zouden er ontstaan? En hoe voelt het om dat te moeten doormaken?”

(bron: http://www.alzforum.org/early-onset-familial-ad/profiles/interview-lisa-genova)

In Ik mis mezelf legt de schrijfster het afbraakproces in de hersenen uitvoerig uit, tot op de moleculaire verbindingen aan toe. De afspraken bij de neuroloog worden tot in detail beschreven. Tussendoor lees je feiten over onderzoeken en medicijnen. Voor Genova zelf heel interessant, aangezien zij zelf neurowetenschapper is, maar voor de gewone lezer niet echt boeiend. Door dit soort fragmenten krijg je sterk de indruk dat Genova dit boek puur vanuit haar eigen interesse heeft geschreven.

Toch was dit niet haar insteek. Haar doel was om het fenomeen vroege alzheimer te introduceren bij een groter publiek. En dat doet ze op een opmerkelijke manier: het verhaal wordt voorafgegaan door een passage over de neuronen in Alice’s hoofd, die "verstikt werden tot de dood erop volgde", zonder dat "ze haar konden waarschuwen voordat ze afstierven", lang voordat de symptomen zichtbaar werden.

Genova wil duidelijk maken dat veel mensen zich niet bewust zijn van de ziekte die hun welzijn teistert. "Er is een hele lijst met kwalen die aan alzheimer gerelateerd kunnen zijn, zoals oververmoeidheid, overgangsklachten en stress. Veel mensen blijven maar doorhollen omdat ze denken dat hun geheugenverlies en desoriëntatie te wijten zijn aan de eisen van de huidige maatschappij. Terwijl ze eigenlijk te maken hebben met het beginstadium van alzheimer."

Met haar verhaal toont Genova aan dat alzheimer niet leeftijdsgebonden is. Ze laat je inzien wat de ziekte betekent. En ze laat je begrijpen dat het slechts een aandoening van de neuronen is, een bestanddeel van het menselijk lichaam, en dus voor iedereen reëel. Ongeacht leeftijd.

Het kiezen van een wetenschapper als hoofdpersoon is dubieus. Doordat een geleerde centraal staat, gaat het voornamelijk over de theoretische, wetenschappelijke en feitelijke kant – althans in het eerste deel . Slechts een relatief klein gedeelte wordt gewijd aan de gevoelige, emotionele kant van Alice en haar familie. Dat is jammer, want juist emoties en gevoelsbanden spelen een belangrijke rol als het gaat om ziekte.

In het tweede deel komen die aspecten gelukkig meer aan bod. Nu worden er emoties benoemd, waarbij boosheid en onmacht de boventoon voeren. Genova’s vraag: "En hoe voelt het om dat te moeten doormaken?", wordt toch nog beantwoord.