Kun je heimwee hebben naar jezelf?

Kan de vleugelslag van een vlinder in Brazilië een tornado in Texas veroorzaken? We zijn geneigd om die vraag negatief te beantwoorden, maar volgens de wiskundige chaostheorie kunnen versterkende factoren ervoor zorgen dat minimale veranderingen tot maximaal afwijkende resultaten leiden. Daarvoor is zoveel toeval nodig, dat het geen toeval meer kan zijn. Dat fenoneem wordt het vlindereffect genoemd.

In Het vlindereffect van Margot Vanderstraeten lijkt het hele leven van Angela te leiden naar één cruciaal moment. Samen met haar drieëntwintigjarige zoon en diens vriend is ze eind november 2008 te gast in het Taj Mahal Palace in Mumbai als dat aangevallen en bezet wordt door een radicaal islamitische terreurbeweging. Tien jaar later keert Angela terug. De monumentale voorgevel is hersteld, de veiligheidsmaatregelen zijn verscherpt, een gedenksteen herdenkt wie de raid niet overleefde, maar verder hernam het leven er schijnbaar zijn oude vorm. Aangezien voor Angela niets hetzelfde bleef sinds november 2008, is dat een vreemde gewaarwording.

Als Angela vanuit Mumbai terugvliegt naar Miami komt ze naast Jane, een eigenaardige vrouw te zitten. Om haar vliegangst onder controle te krijgen, wil Jane een kaartspel spelen waarbij ze Angela’s leven zal lezen. Angela is te nuchter om hierin te geloven, maar te beleefd om bot te weigeren. Vragen zoals ‘Heb jij de dood al ontmoet?’ en ‘Wie zou de mens zijn als hij geen herinneringen had?’ brengen heden en verleden bij elkaar. Na de feiten is Angela zich meer dan ooit bewust van het vlindereffect in haar leven. Alles hangt met alles samen en toeval bestaat niet. Iets wat op toeval lijkt, vult ze in met haar verhalen. In die zin heeft Angela het moeilijk met de realiteit. Het liefst zag ze het leven verlopen volgens geijkte procedures. Dat is trouwens wat ze professioneel doet: ze checkt procedures als ‘mystery gast’ in tophotels. De zichtbaarheid van de naden van een lampenkap en het aantal keer dat een telefoon overgaat voor hij opgenomen wordt, vullen haar dagen. Helaas houdt haar eigen leven zich niet aan procedures, en de mensen van wie ze houdt, doen dat al evenmin. Na het vreselijke trauma in het Taj Mahal Palace krijgt ze haar leven niet meer op de rit. ‘Kun je heimwee hebben naar jezelf?’ is dan ook een heel toepasselijke vraag.

Het vlindereffect is om meerdere redenen een aanrader. Het is allereerst een psychologische ontleding van een vrouw van middelbare leeftijd die zeer traumatische gebeurtenissen meemaakte. Tien jaar volstaan voor Angela niet om ze een plaats te geven. Ze wil en kan de gebeurtenissen niet wijten aan toeval. Het moet met haar levensloop te maken hebben, en iemand krijgt de rol van zondebok toebedeeld. Daarnaast zie je rond deze vrouw allerhande personages die hun eigen leven naar best vermogen proberen leiden, en de invloed die Angela op hun leven probeert uit te oefenen, al dan niet met succes. Verder is er veel aandacht voor de raid op het Taj Mahal Palace an sich en de kloof tussen arm en rijk in Mumbai.

Er zitten veel vleugelslagjes in Het vlindereffect die in het hoofd van de lezer voor heel wat turbulentie zorgen. Ze tillen dit boek naar een hoog literair niveau.