Ontroerend verhaal

De van oorsprong Poolse Leon Leyson zweeg in zijn nieuwe vaderland Amerika, lange tijd over zijn verleden. Dat verleden stond in het teken van de verschrikkingen van de Holocaust. Zwijgen deed hij omdat, gentleman als hij was, hij het leed van de Amerikanen tijdens de Tweede wereldoorlog niet wilde bagatelliseren, wanneer ze hem vertelden dat het eten destijds ook bij hen op de bon was. Ze hadden geen idee hoe het was om op de vuilnisbelt te zoeken naar aardappelschillen om je honger te stillen. Weinigen wisten dus dat Leon Leyson één van de meer dan 1200 joden was die op Schindlers lijst stonden en dat hij dankzij het doortastende optreden van deze nazi gered werd van het verschrikkelijke lot dat meer dan 6 miljoen joden tijdens de Tweede wereldoorlog in de vernietigingskampen trof.

De eerste tien jaar van zijn leven groeit Leib Lejzon, omringd door zijn hechte familie, op tot een levenslustige, energieke en vaak ook ondeugend jongen. Maar wanneer de nazi's in september 1939 Polen binnenvallen verandert alles. Schoolkameraadjes negeren hem en maken rotopmerkingen en langzaamaan wordt zijn bewegingsvrijheid ingeperkt door de restricties die de Duitse bezetters de joodse bevolking opleggen. Het duurt niet lang voor de Gestapo hun appartement in Kraków binnendringt, het naarstig bij elkaar gespaarde meubilair kort en klein slaat en Leibs vader voor de ogen van zijn vrouw en kinderen vernederd om hem vervolgens gevangen te nemen. Dat was voor Leib het moment dat het pas goed tot hem doordrong dat het leven niet meer veilig was. Na enkele weken komt zijn vader vrij en niet veel later wordt het gezin gedwongen huis en haard te verlaten en te verhuizen naar het plaatselijke getto.

Je zou het een 'geluk bij een ongeluk' kunnen noemen dat zijn vader een zeer vakkundige arbeider was en een 'stom toeval' dat hij op een dag naar een emailfabriek gestuurd werd om de brandkast voor de nieuwe eigenaar te openen. De naam van deze eigenaar was Oskar Schindler die hem daarna een baan aanbood, welke hij meteen accepteerde. Voor Schindler werken betekende dat hij over de papieren beschikte die hem beschermden tegen soldaten die mannen ronselden voor dwangarbeid, het betekende echter niet dat er thuis geen honger geleden werd, want de zeven joodse werknemers die Schindler aan het begin van de oorlog in dienst had kregen geen loon uitbetaald.

Een gevleugelde uitspraak van de familie Lezjon werd: 'Als dit nu het ergste is...'. Daarmee probeerden ze zichzelf en elkaar telkens weer moed in te spreken. En erger werd het toen de deportaties begonnen. Leibs oudste broer Tsalig werd samen met zijn verloofde op een trein gezet en ook zijn broer Herschel heeft de oorlog niet overleeft. Wanneer tenslotte alle overgebleven joden van het getto overgeplaatst worden naar het concentratiekamp in Plaszów, waar de wrede en sadistische Amon Goeth het commando voert ziet het er slecht uit voor Leib en de overgebleven gezinsleden. Wonder boven wonder lukt het Leibs vader om zijn vrouw Chanali en de kinderen op de lijst van Schindler te krijgen.

Hartverscheurend vond ik het om te lezen dat de jonge Leib op een gegeven moment er helemaal alleen voor staat. Hij weet lange tijd niet of zijn ouders en zijn broer en zus nog in leven zijn en de opluchting moet dan ook enorm geweest zijn toen ze weer verenigd werden. Na de oorlog verblijven ze in een zogenaamd 'ontheemdenkamp' en pas in 1949 vertrekken Leib en zijn ouders naar Los Angeles, Amerika. Leib is dan 19 jaar en zo schrijft hij, voor hem begint het leven dan pas. Hij verandert zijn naam in Leon, trouwt in de loop der tijd en krijgt kinderen. In 1965 ontmoet hij zijn held opnieuw en hij is aangenaam verrast wanneer Schindler hem nog herinnert als de jongen op het houten kistje, die zonder dat te klein was om bij het gereedschap te komen.

Het verbaasde Leon Leyson nog meer toen in 1993 zoveel mensen geïnteresseerd bleken te zijn in het boek Schindler's Ark van Thomas Keneally en in nog grotere getallen in Steven Spielbergs speelfilm Schindler's List die hierop gebaseerd is. Daarop besloot hij zijn herinneringen te delen en gaf hij lezingen aan schoolkinderen en andere belangstellenden. Zijn emotie van angst, woede en verwarring verwoord hij op een simpele, maar indrukwekkende manier. Nergens, zelfs niet bij de meest verschrikkelijke gebeurtenissen waarvan we na Schindlers List en Shoah beelden hebben gezien, bemerk je bij Leon Leyson iets van zelfmedelijden. 'Als dit nu het ergste is...'.

Toen zijn gezondheid steeds brozer werd vertrouwde hij zijn persoonlijke levensgeschiedenis toe aan het papier. Leon Leyson overleed op 14 januari 2013 nog voor de uitgave van zijn boek. Een boek waarin algemeen bekende historische feiten door de persoonlijke invalshoek en de even unieke als aangrijpende manier van beschrijven een diepe indruk achterlaten. Een boek ook dat het verdient om veel gelezen te worden.