Interview Nicci French

Omdat Nicci en Sean volgens eigen zeggen een ondeelbare twee-eenheid zijn die dag en nacht over schrijven praten, die opstaan en naar bed gaan met de belevenissen van hun hoofdpersonen, weigeren zij steevast om zich uit te laten over welk idee van wie is. Hun verhalen, hun personages, hun plots en zinswendingen zijn de vrucht van hun hechte samenwerking, punt, uit. Het initiatief voor een nieuwe serie met een vaste hoofdpersoon ligt dan ook bij beiden. Dat moge zo zijn. In het echt is Sean degene die het merendeel van de vragen beantwoordt: kalm en zacht sprekend, binnensmonds, soms nauwelijks verstaanbaar. Nicci zorgt voor de broodnodige aanvullingen. Even kalm en vriendelijk, maar gedreven.

Analyse van tijd die verstrijkt
In een vorig interview vertelde Nicci French dat ze zich tot doel hadden gesteld om zich in elk boek te vernieuwen. Blauwe maandag is voor hen opnieuw een sprong in het duister, van stand alones naar een serie met een vaste hoofdpersoon is een grote stap. Sean: “We hadden ons eerlijk gezegd voorgenomen om nooit een serie te schrijven. Maar toen we iets meer dan een jaar geleden onze hoofdpersoon Frieda Klein, die van beroep psychoanalytica is, hadden bedacht, merkten we dat het een prachtig personage was om in de loop der tijd te laten groeien. Het is meer zo dat we aan één boek niet genoeg dachten te hebben om haar karakter te laten ontwikkelen, dan dat we besloten een serie te schrijven. Zij is een soort detective van de geest. Een Miss Marple van de psyche. Ze heeft een zesde zintuig voor mensen die iets te verbergen hebben. Het is natuurlijk ook haar werk om de geheimen van andermans geest te onthullen. Maar het is voor haar niet alleen werk. Ze is geobsedeerd door geheimen, terwijl ze haar eigen geheimen zorgvuldig verborgen houdt. We vonden het bijna ‘goedkoop’ om alles in één boek te willen proppen.” Nicci: “Het uitgangspunt is dus Frieda Klein en de tijd die verstrijkt. Het volgende boek heet Blauwe dinsdag, dan volgt Blauwe woensdag etcetera. Het is voor ons nieuw om het proces van de tijd die vervliegt in verhalen te vervatten. Wat doet de tijd met Frieda? Wordt zij door haar ervaringen getekend? Verandert ze? Het is boeiend om die tijdreis te maken. Mensen kunnen soms in een decennium een totaal ander persoon worden door dat wat ze meegemaakt hebben. Frieda zal ongetwijfeld ook niet hetzelfde blijven. En dat geldt ook voor een aantal andere vaste personages die we zullen meenemen van boek tot boek.”

Zelfanalyse
In Blauwe maandag is Frieda een vrouw die beroepshalve de geest en het gedrag van anderen analyseert. Aan zelfanalyse komt ze niet echt toe. Nicci: “ In dit boek is ze behoorlijk in zichzelf gekeerd. Ze wil niet dat anderen te dicht bij haar komen.” Sean: “Je ziet het vaak dat mensen die beroepsmatig goed in staat zijn de geheimen en problemen van anderen te doorgronden, moeite hebben om zichzelf te kunnen analyseren. Doktoren kunnen ook beter anderen genezen dan zichzelf. Detectives graven graag in het leven van anderen, maar willen niet dat anderen in hun leven wroeten. Dat is naar mijn idee heel menselijk en logisch.””Nicci: “Frieda heeft een verdedigende houding ten opzichte van de wereld. Ze beschermt haar privacy. Ze is van nature introvert. Er zijn dingen in haar leven gebeurd die haar zo hebben gemaakt. Welke dingen weten wij als schrijvers nog niet, die moeten we nog bedenken, maar de omstandigheden hebben haar zo gemaakt. We gaan acht boeken schrijven over Frieda met acht verschillende plots, maar door alle boeken heen loopt als extra plot de karakterontwikkeling van Frieda. En zij is een tikkende bom. Onderhuids groeit bij haar de onrust.”

Londen
Frieda heeft in Blauwe maandag niet alleen een strak georganiseerd leven, maar ze is ook enigszins excentriek. Graag zou zij de onrust van de wereld buitensluiten en haar eigen wereld creëren. Voor haar geen Facebook en andere sociale fratsen. Zij wil niet steeds bereikbaar zijn, wil niet dat anderen ongevraagd haar wereld binnendringen. Zij opent soms weken de post niet en luistert nooit haar antwoordapparaat af. Om de onrust in haar hoofd te verdrijven maakt ze soms lange nachtelijke wandelingen door Londen. Haar wandelingen worden minutieus door Nicci French beschreven. De namen van straten worden gedetailleerd genoemd. Sean: “Nicci en ik houden van Londen, tenminste van sommige delen. Ik ken Londen zo goed dat ik er taxichauffeur zou kunnen zijn. Maar wat je ziet is soms een parallelle wereld. Londen is gebouwd op de restanten van gebouwen, die op hun beurt weer gebouwd zijn op de overblijfselen van andere gebouwen. Op sommige plaatsen is Londen zelfs gebouwd op de bedding van een oude rivier. Bij sommige roosters kan je je inbeelden die rivier nog te horen stromen. Het is een vreemde gedachte, een stad die op een stad is gebouwd. Zo is er een modern advocatenkantoor gebouwd op de ruïne van een middeleeuws klooster. Maar dat is juist wat Frieda zo aantrekt. Londen is zo groot, met wijken waarvan ze zelfs nooit gehoord heeft. Een snel veranderende stad. Waar vorig jaar nog Polen woonden, is nu plotseling een Roemeense wijk ontstaan. Waar niet lang geleden een joodse synagoge stond, staat nu een moskee. Een stad vol geheimen, vol zaken en geschiedenissen die verborgen zijn voor het oog. In dat labyrint voelt Frieda zich thuis. Daar komt ze tot rust. Frieda is geobsedeerd door Londen. Daarom zijn Londen en Frieda in de komende boeken ook onverbrekelijk met elkaar verbonden. Londen is één van de karakters.”

Zusjes Bronte
In het vuur van zijn betoog komt Sean plotseling terecht op het huis van de zusjes Bronté (Wuthering Heights en Jane Eyre) dat nu als museum ingericht is en waar Nicci en hij pas geweest zijn: “Ik heb nog nooit een stadje gezien met zulke steile straten. En ik heb in Yorkshire mijn ogen uitgekeken naar het roestbruine moerasland daar. Het maakte wel dat ik op slag de boeken van de zusjes Bronté beter begreep. De sfeer van de omgeving is zo goed gevat in hun boeken. Het is net als met de boeken van Dickens en Tolstoi. Als je de omgeving hebt gezien waar ze geschreven zijn, snap je de schrijver beter en ben je in staat nog meer van hun boeken te genieten. Ik hoop dat Nicci en ik hetzelfde bereiken met “ons” Londen.

Leeg nest syndroom
“Een van de bijkomende oorzaken van het feit dat Nicci en ik aan een serie zijn begonnen is omdat ons jongste kind het huis uit is gegaan en we meer tijd hadden voor onze boeken.” Nicci: “Het afscheid is overigens best moeilijk geweest. We hebben vier kinderen en sinds de oudste vijf jaar geleden is weggegaan, zijn we er langzamerhand aan gaan wennen. Maar, het blijft een erg emotioneel proces. Met name voor vrouwen. Zonder tranen gaat het niet. Je beseft dat een deel van je leven voorbij is. Helaas blijven de zorgen. Alleen, toen de kinderen klein waren kon je hun problemen oplossen met een knuffel of een kus. Maar hoe groter ze worden, hoe groter hun problemen. Als ze het huis uit zijn ben je machtelozer.” Sean: “Het vreemde is ook dat een deel van je gedachten nog steeds bezig is met de zorgen die je vroeger ook had: Waar zouden ze nu zijn? Zou het goed met ze gaan? Ze hebben niet gebeld, zou er iets mis zijn? Dat neemt niet weg dat we meer tijd voor onszelf hebben nu ze weg zijn. De ideeën voor nieuwe boeken ontstaan altijd als Nicci en ik lange wandeltochten maken of op de fiets stappen en door Londen rijden. Plekjes ontdekken die we nooit eerder hebben gezien. En dat doen we nu veelvuldig.”

Reizen door de geest
Hoewel Londen dus een ruime plaats inneemt in Blauwe maandag, zijn het toch met name de reizen door de geest die centraal staan in het boek. Frieda is ervan overtuigd dat wat zich in de menselijke geest afspeelt controleerbaar is. Maar al snel komt die overtuiging op de tocht te staan. Eén van Frieda’s patiënten, Alan Dekker, een man die last heeft van oncontroleerbare angstaanvallen, vertelt haar dat hij ervan droomt een jongetje van 5 jaar te hebben met rood haar en sproeten. Kort daarna verdwijnt een jochie dat als twee druppels water lijkt op de beschrijving van haar patiënt. Om het nog ingewikkelder te maken blijkt dat Alan zelf vroeger ook een jongetje met vuurrood haar was. Frieda stelt haar kennis van de menselijke geest in dienst van de politie om het jongetje op te sporen. Sean: “De crux van het verhaal is dat Frieda haar geloof in de controleerbaarheid van de geest moet herzien. Je kunt nooit je reacties op bepaalde heftige gebeurtenissen controleren. Ze heeft het daar erg moeilijk mee. Een ander besef dat bij haar begint te groeien is dat praten en een advies geven niet altijd voldoende zijn om iemand te helpen. Het heeft geen zin om tegen iemand die in de gracht bezig is te verdrinken vanaf de wallenkant te adviseren over de zwembewegingen die hij moet maken. Als je iemand echt wilt redden, moet je het water induiken en iemand op het droge helpen. De geest en het woord zijn krachtig, maar de daden zijn soms effectiever. Ook dat is moeilijke kost voor iemand die heilig gelooft in de kracht van de geest.”

Aparte speurneus
Rechercheur Yvette Long en hoofdinspecteur Malcolm Karlsson worden belast met de zaak van het verdwenen jongetje met het rode haar, die hij in verband brengt met een meisje dat 22 jaar eerder verdwenen is. Frieda helpt de politie, maar vanuit een heel ander perspectief. Sean: “Frieda is niet geïnteresseerd in het oplossen van misdaden. Het is niet haar doel in het leven om misdadigers op te pakken. Want daarmee is voor haar het probleem niet opgelost.”Nicci: “Kijk, als Miss Marple ergens heen gaat, vindt er toevallig een misdaad plaats. Ze is nieuwsgierig, bemoeit zich ermee, lost de misdaad op, eind goed al goed. In de wereld van Frieda is het geen goed einde als de misdaad is opgelost. Zij ziet dan dat er een slachtoffer is voor wie de toekomst onherstelbaar beschadigd is. Zij ziet de littekens in de geest, de zorgen, het verdriet, de depressies en angstaanvallen. Bij de voorbereidingen voor dit boek zagen we een documentaire over de incestzaak Jozef Fritzl die zijn dochter sinds haar 11e stelselmatig misbruikte, die haar later in een kelder opsloot en kinderen bij haar verwekte. In een gewone misdaadroman is het einde goed als de schurk levenslang de gevangenis ingaat. Berechting en straf zijn echter slechts een deel van een misdaadverhaal. Een hoofdpersoon als Frieda zou alleen maar denken aan het levenslange psychisch leed van het misbruikte meisje. Die totaal verschillende invalshoeken maken voor ons de samenwerking tussen de politie en Frieda zo interessant.”

Problemen, oh dear…
Vrijwel alle personages in Blauwe maandag hebben het op de een of andere manier moeilijk. Er is geen vrolijk personage te bekennen. Nicci: “Oh, dear, haha, het klopt. Dat neemt niet weg dat de wereld mooi is, maar niet omdat alles koek en ei is, maar juist omdat hij zo gecompliceerd is, zo vol problemen. Die kunnen deels opgelost worden, wat voor opluchting zorgt. Veel mensen in ons boek zijn best tevreden of gelukkig, maar niet echt vrolijk.” Sean: “Zelf vind ik het heel deprimerend als mensen zeggen dat het leven zo heerlijk is en de wereld zo’n fantastische plaats om te vertoeven. De hoogste graad van omgaan met de problemen is optimisme. En optimistische mensen lopen er wel rond in ons boek. Jozef de klusjesman bijvoorbeeld en ook Frieda is een optimiste. Maar ik heb een bloedhekel aan vrolijke films die doen of de wereld een feest is. Dat neemt niet weg dat je ondanks de puinhoop die we er met z’n allen van maken best optimistisch mag zijn. Maar alsjeblieft geen valse vrolijkheid. Ik ben dol op een verhaal van Shakespeare waarin een jongeman die met een prinses wil trouwen constant flauwe grappen maakt met zijn vrienden. De prinses zegt hem eerst een jaar naar ziekenhuizen en gevangenissen te gaan om daar zijn moppen te tappen en om daarna pas terug te komen om opnieuw haar hand te vragen. Ze geeft hem hoop, maar wil hem wel eerst wat realiteitszin bijbrengen. Zo is het. De werkelijkheid ontkennen is je hoofd in het zand steken.”

Beroepsethiek
Frieda houdt zich een aantal malen niet bepaald aan haar beroepsethiek. Ze is net iets te nieuwsgierig en deelt op ongeoorloofde wijze de kennis van haar patiënten met de politie. Ook doet ze zelfstandig een soort van speurwerk. Ze overschrijdt dus vele grenzen. Nicci: “Het maakt van haar wel een echt menselijke vrouw. Ze overschrijft de grenzen alleen voor het goede doel. Of ze in de toekomst nog meer grenzen overgaat? Ik vermoed van wel, maar ook aan het negeren van grenzen zijn natuurlijk grenzen. Het moet geloofwaardig blijven. We zullen afwachten waartoe ze in staat is. Frieda is in de dertig, een leeftijd waarop een vrouw onvoorspelbaar kan zijn. Hoe ver ze gaat hangt waarschijnlijk af van de zaken of problemen die op haar pad komen. Ook Sean en ik kennen Frieda nog niet zo goed dat we exact weten waar haar grenzen liggen.” Sean: “Het is wel een goed voorbeeld van de moeilijkheden waar we tegenaan lopen. Als Blauwe maandag een standalone was geweest, was het met voeten treden van Frieda’s beroepsethiek heel begrijpelijk geweest. Maar als we haar hetzelfde in de komende boeken laten doen, wordt het een gimmick, een kunstje, dan wordt ze bijna een psychopaat. Wellicht dat de lezers het leuk zouden vinden, maar ondanks dat Nicci en ik aan een serie zijn begonnen, streven we nog steeds naar originaliteit. We willen geen herhalingen zoals in Die Hard 1, Die Hard 2 en Die Hard 3. Zodra we in cliché’s vervallen, schrappen we een hele scene of hoofdstuk. We willen fris blijven. Frieda moet zich ontwikkelen, niet blijven steken in een vast stramien.”