R.J. Ellory, koning van de slow-motion-thriller

Nog tijdens zijn zware werk in de gezondheidszorg, waarbij hij mensen met verslavingsproblematiek hielp, besloot de Engelsman R.J.Ellory (1965) zijn geest te ontlasten door te gaan schrijven. Een paar jaar na zijn debuutroman Candlemoth veroverde hij de wereld met Een stil geloof in engelen (2007). Daarna volgden Een volmaakte vendetta, Een mooie dag om te sterven en De helden van New York. Stuk voor stuk intrigerende misdaadromans, prachtig van taal en toonzetting, rijke intriges en doorwrochte plots.

Zijn nieuwste boek, Bekraste zielen, ligt nu in de winkel en gaat over twee door het leven getekende Amerikaanse tieners die meegesleurd worden in een achtbaan vol geweld, waaruit ontsnappen onmogelijk is.

Moeilijke jeugd
Met zijn rossige haar en keurige voorkomen is R.J. Ellory op en top een Engelsman. Hij spreekt beschaafd en kijkt zonder wrok terug op zijn gehavende verleden. Zijn vader verliet zijn moeder voordat hij geboren was en zijn moeder stierf toen hij zeven was. Zijn oma nam zijn opvoeding ter hand en stuurde hem naar kostschool waar hij tot zijn 16e verbleef. Daarna vertrokken Roger en zijn broer naar hun geboortestad waar ze op het criminele pad raakten en in de gevangenis belandden. Ellory: “Toen ik vrij kwam besefte ik dat ik mijn leven anders in moest richten. Ik ging in de gezondheidszorg werken en hielp mensen die door drugs in moeilijkheden waren gekomen. Ik had plotseling een doel in mijn leven. Ik kon mensen helpen. Die behoefte om mensen in nood te helpen heb ik overigens nog steeds.”

Ook toen Ellory rond 2000 begon te schrijven, bleef hij zijn vak uitoefenen. Pas in 2009, toen zijn boeken wereldwijde bestsellers werden, koos hij definitief voor het schrijverschap. Opvallend is overigens dat al zijn boeken zich afspelen in Amerika.

Amerika als decor
Ellory: “Toen ik opgroeide werd ik overspoeld door Amerikaanse cultuuruitingen. Ik keek op de televisie naar Starsky and Hutch, Hawaii Five-O, Kojak. Ik was dol op de sfeer, de diversiteit, het feit dat elke staat in Amerika haar eigen landschap en specifieke kenmerken heeft. Vergeleken bij Engeland is Amerika een nieuw land. Het is zo kleurrijk en levendig. Ik ben er inmiddels vaak geweest en beschouw het als mijn tweede thuis. De reden dat al mijn verhalen zich in Amerika en niet in Engeland afspelen ligt in het feit dat ik, als niet-Amerikaan, de Amerikaanse cultuur, de normen en waarden, de bizarre dingen veel nauwkeuriger observeer dan in mijn eigen land. Er zijn veel dingen nieuw voor me en nieuwe dingen maken altijd meer indruk dan dat wat je al kent. Bovendien vind ik dat je altijd moet schrijven over de dingen die je boeien, omdat je dan met passie kunt schrijven.”

Variatie
“Ik vind ook dat een schrijver steeds variatie moet aanbrengen in zijn onderwerpen. De grootste valkuil voor een schrijver is om een formule-schrijver te worden. Daar waak ik voor. Ik stel me iedere keer tot doel een verhaal met meerdere lagen te schrijven, levensechte karakters te creëren, de lezers emotioneel te raken of ze zelfs met andere ogen nar de realiteit te laten kijken. Maar ik wil ook schrijven over duistere politieke intriges, seriemoorden, politieke moorden, onderzoeken van de FBI en CIA. Grote complotten die prima werken als ik mijn verhalen in Amerika situeer. Mijn verhalen werken niet in kleine, boomrijke dorpjes te midden van glooiende weilanden waar je Hobbits kunt aantreffen.”

Inspiratie
“Ook wat literatuur betreft ben ik meer op Amerika dan op Engeland gericht. Natuurlijk vind ik Conan Doyle en Agatha Christie goed, maar de schrijvers die ik echt mateloos goed vind zijn Raymond Chandler, Margaret Millar en James M.Cain. Zij konden in één zin zeggen waar een ander een hele pagina voor nodig had. Wat me het meest inspireert bij schrijvers die ik adoreer is hun manier van taalgebruik. Ik ben gek op Cormac McCarthy, Annie Proulx en Ray Bradbury. Maar als ik heel eerlijk ben, ben ik nog meer geïnspireerd door de film noir uit de Gouden Eeuw van Hollywood. Meesterlijke scenario’s en meesterlijke teksten uitgesproken door acteurs als Cagney, Humphrey Bogart, Edward G.Robinson, James Stewart Cary Grant en Peter Lorre.”

Slow motion thrillers
Het boek waar Ellory mee doorbrak was Een stil geloof in engelen (2009). Het speelt zich aft in Georgia in 1939. De jonge Joseph Calvin maakt mee dat in zijn omgeving tal van meisjes op sadistische wijze wordt vermoord. De jongen gaat bijna ten onder aan zijn nachtmerries, maar dankzij een speciaal talent weet hij te overleven. Het is een beetje het verhaal van Ellory die na zijn kostschooltijd het thuisfront ontvluchtte, om uiteindelijk rust te vinden in het helpen van mensen en daarna het schrijven. Naar aanleiding van Een stil geloof in engelen schreef een Franse criticus dat het een fascinerende slow-motion-thriller was. Een benaming die Ellory volledig onderschrijft “Ik schrijf niet alleen misdaadromans, maar ik schrijf menselijke drama’s. Ik ben voornamelijk geïnteresseerd in de psychologie van de mens. Waarom doen mensen bepaalde dingen? Waarom maken ze bepaalde keuzes? Ik sta ook altijd weer versteld over de veerkracht van de mens. Hun capaciteit om de zwaarste tegenslagen en het diepste verdriet te overleven en opnieuw te beginnen. Voor mij gaat het schrijven van thrillers niet alleen over misdaad of zelfs het onderzoek naar misdaad, maar over de manier waarop mensen omgaan met onverwachte, loodzware gebeurtenissen. En omdat bij mij de karakterontwikkeling van de personages centraal staat en niet de actie, is de term slow-motion-thriller goed gekozen.”

Maffia
Hoewel de personages in de meeste boeken van R.J.Ellory gewone mensen zijn, koos hij in zijn twee volgende boeken, Een volmaakte vendetta (2010) en Een mooie dag om te sterven (2011), voor het beschrijven van gangsters en wethandhavers. Ellory: “Ik wilde de twee gezichten van Amerika portretteren: vanuit het gezichtspunt van de misdaad en vanuit het gezichtspunt van orde en wetshandhaving. Ik heb daar twee boeken voor uitgetrokken Een volmaakte vendetta gaat over vijftig jaar maffia. Ik ben altijd gefascineerd geweest door de maffia en de georganiseerde misdaad. Het is natuurlijk een raadsel hoe een familie een rijk kan stichten dat decennia lang een gehele stad of zelfs land kan controleren? Hoe gangsters in zo’n korte tijd in alle geledingen van de maatschappij een vinger in de pap kunnen krijgen. De sleutelwoorden zijn geweld, familie, bloedbanden en loyaliteit. Ik wilde de gangsters, de ergst mogelijke mensen die er bestaan, zodanig beschrijven dat de lezer hen aan het einde van het boek bijna zou vergeven wat ze allemaal misdaan hadden. Dat de lezer zou begrijpen hoe en waarom ze tot hun gruwelijkheden waren gekomen. Het was louter werk: overleven of sterven. Maar, ik wilde hen beslist niet romantiseren zoals in The Godfather gebeurt. Ik wilde een epische roman schrijven in de trant van films als Goodfellas en Once upon a time in America. Volgens mij ben ik daar in geslaagd.”

Bekraste zielen
Ook in zijn nieuwste boek, Bekraste zielen (Bad signs) komt de filosofie van Ellory volledig tot zijn recht. Het is een diep emotioneel verslag van de twee Amerikaanse tieners Digger en Clay (17 en 15 jaar) die al jong ouderloos worden, in een inrichting worden geplaatst en door een klein vergrijp in de jeugdgevangenis belanden. Een traject dat R.J.Ellory zelf ook heeft doorlopen en dus weet wat het emotioneel betekent. Dat Digger en Clay onder een slecht gesternte zijn geboren blijkt als zij later door de ter dood veroordeelde bajesklant Earl worden gegijzeld en meegevoerd. Met hem reizen ze moordend, verkrachtend en stelend heel Amerika door. De oudste, sterk beïnvloedbare jongen, Digger, ziet in Earl een voorbeeld, en vereenzelvigt zich met hem, terwijl de jongste, Clay, zich langzaam maar zeker van Earl en zijn broertje Digger afkeert.

Ellory: “Ik wilde een boek schrijven die dezelfde sfeer zou oproepen als Een stil geloof in engelen, maar tegelijkertijd was ik gefascineerd door het idee om een verhaal te schrijven over iemand die langzaam maar zeker een sociopaat wordt. Daarnaast had ik behoefte om even de wereld van de volwassenen te ontvluchten en weer een verhaal te vertellen vanuit het gezichtspunt van kinderen.”

Sociopaat
De oudste van de twee jongens, Digger, is in principe een aardig joch dat alleen vecht om zijn kwetsbare jongere broertje tegen de boze buitenwereld te beschermen. Maar als hij eenmaal in de ban is van de gewelddadige Earl, die even gemakkelijk iemand vermoordt als dat hij een blikje bier opentrekt, verandert het karakter van Digger. Ellory: “Ik heb het tijdens mijn werk als hulpverlener meegemaakt dat sommige mensen erg beïnvloedbaar zijn. Kijk maar naar iemand als Hitler en al diegenen die hem omringden en steunden. Ik denk dat velen van hen, als ze Hitler nooit ontmoet hadden, een productief en zinvol leven hadden kunnen leiden. Maar er is bij hen een diepzwart mechanisme geactiveerd dat alle slechte eigenschappen in hen heeft opgeroepen. Ik denk dat we allemaal donkere aspecten in ons karakter hebben, maar bij sommige mensen blijven ze altijd verborgen en bij de makkelijk beïnvloedbare mensen komen ze onder bepaalde omstandigheden naar boven. Digger is een simpele jongen, enorm beïnvloedbaar. Met een sociopaat als Earl als voorbeeld, is de stap voor hem klein om al zijn duistere gevoelens de vrije loop te laten.”

(Het volledige interview is te lezen in Crimezone Magazine 2.)