"Jaarboek voor de geschiedenis van opvoeding en onderwijs 2006
“Omne tulit punctum qui miscuit utile dulci.”
Vrij vertaald betekent deze spreuk van Horatius: “Algemene instemming krijgt diegene die het nuttige met het aangename verenigt.” Deze verbinding van het nuttige met het aangename stond voorop in de vroege vormen van jeugdliteratuur. Zij danken hun ontstaan aan de Verlichting, waarin voor het eerst, naast de opvoedbaarheid, ook de eigenheid en de specifieke behoeften van het kind werden erkend. Spelen en plezier maken hoorden daarbij. Leuke en aantrekkelijk vorm-gegeven schoolboeken zouden het leren vergemakkelijken, en omgekeerd bevatte recreatieve jeugdliteratuur altijd een morele boodschap en vaak ook nuttige informatie.
In de loop der tijd verschenen er steeds meer fantasieverhalen, waarin de moraal beter verstopt was en leesplezier de boventoon leek te voeren. Toch was en is het leerzame doel niet verdwenen. Zo ‘onderrichten’ hedendaagse auteurs hun jeugdige lezers via verhalen die kinderen steun bieden bij het omgaan met eigen problemen, zoals pesten of de scheiding van hun ouders. Het nuttige en het aangename grijpen hier dus nog altijd ineen.
Schoolboeken bieden zicht op de heersende vormingsidealen van de opleidingen waarvoor ze zijn geschreven. Vanuit het perspectief van cultuuroverdracht brengen leerboeken, met hun strenge selectie van de inhoud, ons dicht bij de kernwaarden van een (sub)cultuur. Daarnaast bieden ze, meer dan andere bronnen, de kans om naar binnen te gluren in het klaslokaal van het verleden: wat leerden kinderen en hoe onderwees men dat? Het leerboek bevindt zich, anders gezegd, in het hart van het schoolleven.
Dit jaarboek belicht zo verschillende facetten van de ontwikkeling van zowel informatieve als ontspannende jeugdboeken.
Utile dulci
Jan Van Coillie
Van godsvrucht en deugd tot kunstwerk en vreugd. Een rondleiding door de geschiedenis van de Vlaamse jeugdliteratuur
Helma van Lierop-Debrauwer
Antiheldinnen in meisjesboeken uit de vroege twintigste eeuw
Karen Ghonem-Woets
Uitgevers van het woord en de wereld. Aanvankelijk lezen, aardrijkskunde en jeugdboeken in het fonds van Zwijsen en Malmberg
Jan Van Wiele
Niet zo mooi als het christendom. De behandeling van het hindoeïsme en het boeddhisme in de leerboeken apologetica uit het Belgische en het Amerikaanse katholiek secundair en hoger onderwijs (circa 1870-1950)
Hilda T.A. Amsing
Een schoolboekje open over identiteit. Schoolboeken als bron voor historisch pedagogisch onderzoek met als casus HBS en gymnasium, Nederland, 1863-1920
Auteurs en redacteuren
"
“Omne tulit punctum qui miscuit utile dulci.”
Vrij vertaald betekent deze spreuk van Horatius: “Algemene instemming krijgt diegene die het nuttige met het aangename verenigt.” Deze verbinding van het nuttige met het aangename stond voorop in de vroege vormen van jeugdliteratuur. Zij danken hun ontstaan aan de Verlichting, waarin voor het eerst, naast de opvoedbaarheid, ook de eigenheid en de specifieke behoeften van het kind werden erkend. Spelen en plezier maken hoorden daarbij. Leuke en aantrekkelijk vorm-gegeven schoolboeken zouden het leren vergemakkelijken, en omgekeerd bevatte recreatieve jeugdliteratuur altijd een morele boodschap en vaak ook nuttige informatie.
In de loop der tijd verschenen er steeds meer fantasieverhalen, waarin de moraal beter verstopt was en leesplezier de boventoon leek te voeren. Toch was en is het leerzame doel niet verdwenen. Zo ‘onderrichten’ hedendaagse auteurs hun jeugdige lezers via verhalen die kinderen steun bieden bij het omgaan met eigen problemen, zoals pesten of de scheiding van hun ouders. Het nuttige en het aangename grijpen hier dus nog altijd ineen.
Schoolboeken bieden zicht op de heersende vormingsidealen van de opleidingen waarvoor ze zijn geschreven. Vanuit het perspectief van cultuuroverdracht brengen leerboeken, met hun strenge selectie van de inhoud, ons dicht bij de kernwaarden van een (sub)cultuur. Daarnaast bieden ze, meer dan andere bronnen, de kans om naar binnen te gluren in het klaslokaal van het verleden: wat leerden kinderen en hoe onderwees men dat? Het leerboek bevindt zich, anders gezegd, in het hart van het schoolleven.
Dit jaarboek belicht zo verschillende facetten van de ontwikkeling van zowel informatieve als ontspannende jeugdboeken.
Utile dulci
Jan Van Coillie
Van godsvrucht en deugd tot kunstwerk en vreugd. Een rondleiding door de geschiedenis van de Vlaamse jeugdliteratuur
Helma van Lierop-Debrauwer
Antiheldinnen in meisjesboeken uit de vroege twintigste eeuw
Karen Ghonem-Woets
Uitgevers van het woord en de wereld. Aanvankelijk lezen, aardrijkskunde en jeugdboeken in het fonds van Zwijsen en Malmberg
Jan Van Wiele
Niet zo mooi als het christendom. De behandeling van het hindoeïsme en het boeddhisme in de leerboeken apologetica uit het Belgische en het Amerikaanse katholiek secundair en hoger onderwijs (circa 1870-1950)
Hilda T.A. Amsing
Een schoolboekje open over identiteit. Schoolboeken als bron voor historisch pedagogisch onderzoek met als casus HBS en gymnasium, Nederland, 1863-1920
Auteurs en redacteuren
"
