Geen woord te veel

Een medisch wonder

Op een bewuste dag nam de geschiedenis van de familie Meskes, bestaande uit Leon en Francis, Daniel en Peppijn, een tragische wending. Leon Meskes was amateurfotograaf en gebruikte het schuurtje als plek om zijn foto’s te ontwikkelen, maar die dag vergat hij de deur op slot te doen. Daniel was tien maanden oud toen hij naar binnen ging en een flinke slok uit een bak giftige foto-inkt nam. De bijna gepensioneerde dokter Goetmakers wist hem met een ongebruikelijke, maar geniale procedure te redden. Daniel Meskes ging de boeken in als een medisch wonder.

Frances werkt bij de bibliotheek en Leon is eigenlijk kantoorklerk bij het Natuurwetenschap en Techniek Magazine, maar hij noemt zichzelf fotograaf. Ze ontmoetten elkaar in hun jonge jaren toen Leon haar schoonheid opmerkte door de lens van zijn camera. Terwijl de giftige foto-inkt zich een weg in Daniels slokdarm brandde, drupt er een heel andere soort gif in hun relatie. Het verspreidt zich als een inktvlek over het geluk van het hele gezin, want dat ene net niet goed genoeg verborgen geheim is opgemerkt door Daniel. Te midden van die tragiek, komt Daniel tot een inzicht dat hem deed besluiten altijd de waarheid te spreken. Altijd.

'De uitkomst was dat als je een geheim vertelde, er iemand verdrietig werd. (…) Geheimen waren blijkbaar fouten waar je niet meer over sprak, bedacht Daniel in bed. En geheimen hadden invloed op hoe iemand zich voelde. (…) Om niet verdrietig te zijn, moest je dus geen geheimen hebben.' (p. 60)

Geen woord te veel

Lykele Muus laat de bijvoeglijk naamwoorden weg als hij gedrag beschrijft. Het ontbreken van adjectieven geeft de tekst een soort bagatelliserende nonchalance. Zelfs het meest opzienbarende gedrag lijkt hierdoor ontdaan van zijn lading, althans: Muus legt de verantwoordelijkheid volledig bij de lezer. Die oorverdovende stilte die weerklinkt in het verhaal, waardoor het leest als een stille film. Muus gebruikt geen woord te veel.

Dat terwijl het toch een dik boek is. Het gevaar bij dikke boeken is dat er te weinig gebeurt om het boeiend te houden of te veel waardoor de plot zo onduidelijk is als een aangeslagen gitaarsnaar. Eland bevat korte hoofdstukken met een inhoudelijke titel, waardoor je het gevoel bekruipt dat het verfijnde korte verhalen zijn. Het mooie van Eland is juist dat elke situatie de plot versterkt, al lijkt het boek na tweehonderd pagina’s wat vaart te missen. Laat je niet misleiden, want Muus heeft de woorden nodig om personages te laten leven alsof ze naast je op het terras zitten.

‘Jij bent een eland,’ zei Rens.
‘Een eland?’
Rens deed zijn ogen dicht en nam een trekje. ‘Koning van de dieren in een gebied waar het te koud is voor de leeuwen,’ zei hij. (p. 266)

Iedere personage heeft zijn eigen verhaal. Muus laat heel mooi zien hoe iedereen een persoon an sich is, maar onlosmakelijk een bijrol heeft in de verhalen van anderen. De ontwikkeling die hoofdpersoon Daniel doormaakt is fascinerend, pijnlijk en ruw maar verfijnd – alsof je een cactus liefkozend vastpakt. Wie Eland heeft gelezen snapt wat ik bedoel als ik het heb over die gedurfde en bijzonder pijnlijke plottwist en alle gevolgen. Alle inzichten die komen, van de onvermijdelijke invloed van een jeugd op een mens.

Eland is een verfijnde bildungsroman over keuzes maken en de gevolgen dragen, over begrip en vergiffenis, over opgroeien in een wereld waarin voor iedereen een trauma is gereserveerd.

Deze recensie verscheen eerder op www.alexhoogendoorn.nl