Recensie Tirza

Geweldig! Na een eerste gruwelijke emotionele beklemmende scene waarin twee mensen elkaar in een relationeel "spel" tot de grond toe afmaken en uitdagen zijn we weer terug bij de start: het eindexamen/afscheidsfeest van Tirza.
Hoofdpersoon in dit boek is Jorgen, vader van Tirza, een loser pur sang. In wezen contact gestoord, ook al heeft hij vaardigheden opgedaan waarmee hij zich net kan redden, een denker vanuit het ongeluk. Met ouders die op zijn minst gezegd ook al contactueel moeizaam zijn, krijgt hij van huis uit al mee dat hij iets moet worden om iets te betekenen. Al jong besluit hij in niets meer te geloven. Belangrijk is zijn sociaal maatschappelijke status; hij was ooit een veelbelovende redacteur, trouwde een vrouw waarmee je gezien kon worden, kocht een huis op status, zorgde voor een spaarplan om ooit financieel onafhankelijk te zijn, om vrijheid te verkrijgen. Maar ondanks die opzet strand alles in niets: zijn vrouw blijkt behoeftes te hebben die hij niet kan vervullen - het huwelijk is leeg,een fiasco, met meer haat dan hooguit sympathie, de belofte van carrière heeft hij zelf niet weten te vervullen, de inkomsten vanuit de huurder blijken kwetsende "randverschijnselen" te hebben, het spaarplan valt door de wereldeconomie in duigen.
Uit deze 4 issues volgen er gebeurtenissen die hem de schande die hij zelf is doen voelen. Hij heeft een nog grotere hekel aan mensen, zoals hij zelf Satre aanhaalt: de hel zijn de anderen (of hijzelf).
Al drie jaar staat hij onder topspanning, herinneringen - fictie - realiteit, niets lijkt soms meer wat het is - was, het is zelfbedrog, aanwezig is de angst voor verlies aan controle.
In een ding echter kan hij nog uitblinken: hij is de vader van Tirza, zijn jongste dochter, zijn Zonnekoningin. Nooit gewild maar eenmaal in een situatie waarin hij overblijft met zijn 14 jarige dochter voelt hij het sterkst zijn bestaansrecht: het zorgen voor Tirza. Natuurlijk ook daarin fouten gemaakt door in het verleden teveel verwachtingen op haar te projecteren, heeft hij nadat dit weer is opgelost, het gevoel dat hij het als vader goed gedaan heeft. Nu is zij oud genoeg om haar eigen weg te gaan met haar vriend Choukri, dit is haar afscheidsfeest. Maar hoe erg hij ook zijn best doet om de ideale vader te zijn heeft hij moeite om zijn innerlijke mens bij elkaar te houden, "het gezoem in zijn hoofd is als een gebed". Tijdens het feest ontspoord er meer en meer. Het gesprek met Ester over "wij" en individuen, het voorval, het gedrag van zijn vrouw, zijn eerste ontmoeting met Choukri.
Zijn leven doet pijn, hij kan Tirza niet loslaten maar zij hem ook niet, ergens is ze zijn vrouw, zijn platonische minnares, is zijn leven voor anderen. Vaak komt Tolstoi voorbij, zijn geliefde schrijver: "Wat is kunst" moet je volgens hem lezen als "Wat is liefde" ....'Eitle Kurzweil müßiger Menschen', ijdel tijdverdrijf van nutteloze mensen. Nu dat Tirza haar eigen weg gaat is zijn leven klaar, ook zijn vrouw stelt dat er niets meer over is, hij moet leren te sterven. Drie weken na het feest is het afscheid van Tirza.
Het Deel III ontwikkeld zich verrassend en pakkend, ik heb gegrepen het boek aan een stuk uitgelezen.

Achter het uiterlijk vertoon schuilt schrijnende complexiteit. Op een soms grove, soms hilarische wijze, bijna absurd maar realistisch, zet Grunberg mensen neer, kwetsbaar ondanks hun streven dit niet te zijn. Heeeel vlot leesbaar door veel dialoog, soms platvoers - geschikt voor een wat ik dan maar noem "een typisch nederlandse film". Maar dieper liggend het goed uitgewerkte beeld van een mens die de grip op het leven verliest, die ondanks beschaving geconfronteerd wordt met instinctieve emoties die niet onder controle te houden zijn.

Zonder de achterflap gelezen te hebben begonnen aan dit boek, na de eerste heftig emotionele scene mezelf afvragend "waar gaat dit naartoe?", wil ik nu kwijt dat ik het razend verrassend vond. Niet alleen het theatrale plot, waarvan ik ergens in een zin al onraad rook, maar de totale verwarring van deel III waarin Jorgen een niet begrijpende ander deelgenoot maakt van zijn belevingen, gedachtes, eindelijk iemand waar hij "zo fijn mee kan praten". Waarin dan overblijft dat wij als lezer de enigen zijn die deelgenoot worden. En of ik nou wilde of niet, ik vond Jorgen enorm fascinerend. Heel erg genoten.