Sterke vrouwelijkheid in hervertelling

Begin dit jaar verscheen de vertaling van Circe, het tweede boek van Madeline Miller, bij uitgeverij Orlando. In 2011 debuteerde Miller met Een lied voor Achilles, het levensverhaal van Achilles, waarvoor zij de Orange Prize for Fiction 2012 won. Naast het schrijven geeft Miller les in Latijn en Grieks aan middelbare scholieren.

Circe is de oudste dochter van zonnegod Helios en Perse, veel lezers zullen haar kennen uit de verhalen over Odysseus. Vergeleken met haar broers en zussen is Circe vreemd en ongetalenteerd. Ze heeft weinig gemeen met alle goden in haar omgeving, ze is niet uitzonderlijk mooi en heeft ook geen goddelijke gave. Tot ze op toevallige wijze ontdekt wel te beschikken over de toverkunst. Als ze de nimf Scylla verandert in een zeemonster, wordt ze daar haar vader en Zeus verbannen naar het eiland Aiaia. Op dit eiland verfijnt ze haar toverkunsten, wordt ze moeder en weet ze zich prima staande te houden als vrouw alleen.

Het is niet zo dat Miller het verhaal van Circe verplaatst heeft naar de moderne tijd, ze houdt zich netjes aan de conventies die bij de oorspronkelijke mythologische verhalen horen, zoals het een classica betaamt natuurlijk. Toch is de roman inderdaad nergens oubollig of irrelevant. Het verhaal dat Miller schrijft, zou je zelfs binnen een feministische traditie kunnen plaatsen, waarin iconische verhalen worden verteld vanuit het perspectief van de vrouw.

Voor het verhaal van Odysseus geldt dat in dit geval zeker, maar Circe is meer dan dat, het geeft Circe een eigen verhaal, een achtergrond. De hervertelling maakt een levendig en indrukwekkend zelfstandig personage van de heks Circe, die men vanuit de klassieke teksten enkel kent als bijfiguur. Het mooie aan Circe is dat je dit boek prima kan lezen zonder enige voorkennis van de Griekse mythologie, daarmee is het boek dus ook prima geschikt als een eerste kennismaking met deze verhalen.

“Ze trof de kamer, groot en recht en onverhoeds wit, een klauw van bliksem tegen de middernachtelijke hemel. Haar helm van paardenhaar streek langs het plafond. Van haar spiegelende wapenrusting spatten vonken. De speer in haar hand was lang en dun, de scherpe rand afgetekend in het licht van het vuur. Ze was de brandende zekerheid, en al het geschuifel en het vlekkerige ijzerschuim van de wereld moest wel wegkruipen. Het lichtende lievelingskind van Zeus, Athena."

Miller heeft een fantastische schrijfstijl, haar woordkeuze zit vol slimme toespelingen en over elke metafoor is nagedacht, zonder dat het gekunsteld overkomt. Ze weet de aandacht van de lezer van begin tot eind vast te houden en haar – nergens te lange - zinnen lezen heerlijk, waarbij ook een compliment voor vertaler Miebeth van Horn op zijn plaats is. Een boek dat je zonder moeite in één adem uitleest, mede vanwege de schrijfstijl.

Is Circe literatuur, fantasy of science-fiction? Dat blijft in het geval van mythologie misschien wel de eeuwige vraag. Zeker wanneer het om hervertellingen gaat. Natuurlijk beschouwen wij De Odyssee intussen als klassieke literatuur, maar ook de klassieke teksten bevatten al alle elementen van een fantasy of science fiction-verhaal; de magie, de goden, de wereld buiten onze werkelijkheid. De schrijfstijl van Miller, de traditie binnen de literatuurwetenschap en het feminisme waar de auteur zich bij aansluit zouden zeker pleiten voor het etiket literatuur. Het belangrijkste is echter vooral dat het een heerlijk boek is dat de moeite waard is om te gaan lezen.