Een sobere en unieke stem

John Williams (1922) diende vanaf 1942 bij de luchtmacht en behaalde in 1950 zijn Master of Arts om vervolgens aan zijn PhD Engelse Literatuur te beginnen. Naast studieboeken en twee gedichtenbundels schreef Williams vier romans. De bekendste is Stoner (1965), een semi-autobiografische roman over een docent aan de Universiteit van Missouri. Pas na zijn dood werden de romans van Williams een groot succes, na een heruitgave in 2006 door de New York Review Books. De Nederlandse vertaling, van de hand van Edzard Krol, verscheen in 2012 bij Lebowski.

William Stoner komt uit een armoedig boerengezin en wanneer hij de kans krijgt aan de universiteit te studeren kiest hij al snel voor een carrière als docent Engels, tot spijt van zijn ouders. Hij wijdt zijn leven aan de literatuur en de liefde, beide zijn hem niet heel gunstig gezind. Zijn vrouw vervreemdt al snel van hem, zijn ouders verdwijnen steeds verder naar de achtergrond en zijn carrière verloopt steeds moeizamer. Stoner is en blijft een man in de marge en hij sterft in de anonimiteit.

De romans van Williams worden geprezen om zijn heldere schrijfstijl, sober is het passende woord en dat is geheel terecht. De stijl past helemaal bij het eenvoudige en bescheiden hoofdpersonage Stoner. Bij het hoofdpersonage staat wel de liefde voor de literatuur centraal en die spreekt dan ook uit elke zin en passage in Stoner. Wanneer de Nederlandse vertaling vergeleken wordt met de Engelse originele tekst kan alleen maar geconcludeerd worden dat Krol erin geslaagd is om dezelfde sfeer en stijl te vangen, waardoor het verhaal ook in het Nederlands goed tot zijn recht komt. Tegelijk moet de roman het van de stijl hebben, omdat het leven van Stoner eigenlijk vrij weinig voorstelt en er zeker geen spannend verhaal verteld wordt.

“Op dat moment van zijn leven was hij aangeland, toen hij in steeds heviger mate, werd overvallen door een vraag die zo overweldigen eenvoudig was dat hij hem niet onder ogen durfde te zien. Hij merkte dat hij zich afvroeg of zijn leven wel de moeite waarde was. Of dat ooit het geval was geweest.”

Het bijzondere aan het leven van Stoner is dat het door veel lezers als nietig of zelfs treurig zal worden beschouwd, terwijl Stoner hier zelf helemaal geen last van lijkt te hebben. Hij is niet altijd gelukkig en het leven, de liefde en zijn carrière zitten hem vaker tegen dan mee, maar toch laat hij alles over zich heen komen zonder dat hij zich daaraan lijkt te ergeren, hij berust helemaal in zijn eigen leven. Stoner neemt alles zoals het komt en maakt er op zijn eigen, vaak onbegrepen, manier het beste van. Bij voorkeur door hard te werken en niet te zeuren.

“Hij deed zijn werk aan de universiteit zoals hij zijn werk op de boerderij deed: grondig, plichtsgetrouw, zonder plezier of zorgen.”

Die levenshouding en de manier waarop Williams die in zijn roman weet te vangen maakt het boek zo bewonderenswaardig. Alles is zoals het is en die stilstand is heel bijzonder, omdat het het verhaal zeker niet spannend maar ook allesbehalve saai maakt. Voor Williams is zijn Stoner de echte held en de normen en waarden die uit het levensverhaal van Stoner spreken kunnen voor veel mensen een wijze les zijn. Een unieke stem in de literatuur en het leven die zeker aan te raden is!