Psychische spanning met overheersende stroom adrenaline

Zou je na vele thrillers kunnen zeggen dat een thriller 'jouw' beste tot nu toe is? En hoe bepaal je dat eigenlijk? Hoe vergelijk je een boek met andere die je soms jaren geleden las? Is dat überhaupt mogelijk? Een houvast is misschien een bepaald gevoel van getroffen- en betrokkenheid dat blijft beklijven nadat je het boek hebt dichtgeslagen. Details verdwijnen maar de beroering blijft. Na deze kleine reflectie zou Drie Seconden best wel eens de beste politiethriller kunnen zijn die ik ooit heb gelezen. Nu Mankell en Wallander met de Zweedse Noorderzon vertrokken zijn, lijken Roslund & Hellström op eenzame hoogte aan de top te staan.

Piet Hoffmann, Poolse ex-criminineel, infiltreert voor de Zweedse politie binnen de Poolse maffia. Na negen jaar geduldige opbouw dringt hij tot de top door. Nog nooit is de politie zo dichtbij geweest. Hoffmann, infiltrant pur sang, weet als geen ander zijn gevoelens uit te bannen en een te worden met de maffia, "want alleen een crimineel kan een crimineel spelen". De maffiatop wil dat hij de macht overneemt van de totale drugsmarkt in Zweedse gevangenissen, een ongekende vertrouwenspositie. Hoffmann's tweede leven en ook zijn tweede kans is die van een getrouwde man, gelukkig met vrouw en kinderen. Deze dubbelrol is bizar en de lijnen tussen beide uitersten zijn broos en gevaarlijk. Op het ene moment haalt hij zijn kinderen van het dagverblijf; op het andere moment prepareert hij tulpen met amfetamine, dwingt bolletjesslikkers hun maag leeg te kotsen of wordt er iemand voor zijn ogen vermoord. De maffia kent geen pardon.

In zijn rol van geharde crimineel wordt Hoffmann met toestemming van de overheid naar de gevaarlijkste gevangenis van Zweden gebracht. Zowel de maffia als de overheid beloven hem na de klus een nieuw leven en dito identiteit. Het spel kan beginnen, want wie in de gevangenis de drugs heeft, heeft de macht en bepaalt de rangorde. Maar welke kant van Hoffmann houdt daar stand?
Zijdelings wordt inspecteur Ewert Grens (we kennen hem uit eerdere boeken van Roslund & Hellström) bij de zaak betrokken. Na 1,5 jaar rouwen om de dood van zijn vrouw kan hij zich weer ergens in vastbijten. En iedereen weet: een pitbull laat nooit los. Grens wordt misleid door zijn meerderen en loopt vast in de zaak. Oplossen lijkt schier onmogelijk. Het personage Grens wordt met verve beschreven: vermoeid, mank, log, zwaar, nors, en vol onbegrip voor zijn omgeving, maar we zien ook een gevoelige en door verdriet gekwelde man. Kan hij zichzelf overwinnen en weer de allerbeste zijn? En voor de kenners onder ons: de muziek van Zwedens bekendste schlagerzangeres Siw Malmkvist klinkt niet meer door de gangen van het bureau.

Dit zou een gewone spannende standaardthriller kunnen zijn, maar niets is minder waar. Drie Seconden stijgt uit boven het gemiddelde, het is een hoogstandje. De misdaad en het leven binnen gevangenismuren worden zo realistisch en gedetailleerd beschreven, dat alleen een ex-criminineel (zoals Hellström) dit kan. De thriller is ingenieus, doordacht, intelligent en deskundig. Na de fraaie opbouw escaleert de spanning in het bloedstollende vervolg en de dito climax. Het is peentjes zweten als Hoffmann tot het uiterste moet gaan om te overleven in de gevangenis. Maar in deze pageturner is er volgens goed Zweeds gebruik ook ruimte voor diepgang en het menselijke aspect. Door het boek heen loopt een psychische spanning maar de stroom van adrenaline overheerst. Het einde is onthutsend, verbluffend.

De auteurs Roslund en Hellström, de een ex-misdaadjournalist, de ander ex-crimineel, brengen al een aantal boeken lang het beste in elkaar naar boven, en zoals altijd met een gefundeerde, maatschappelijk geëngageerde basis, waarbij ze zich meer dan grondig voorbereiden. Alleen al met dit gegeven verdienen zij een plek op het erepodium. Drie Seconden behelst vooral de vogelvrijheid van criminele infiltranten en de non-bescherming door de overheid. Hoe ver kun je criminelen inzetten om andere delinquenten te pakken? Wat dat betreft is dit boek een protest, ongetwijfeld ook zo bedoeld door de auteurs. Interessant daarbij vond ik de feiten/fictie-opsomming op de laatste pagina's. Het riep bij mij de vraag op of de persoon Piet Hoffmann op een (weliswaar extreme) waarheid is gebaseerd. Deze thriller blijft hangen! Roslund & Hellström hebben 'ut um' weer geflikt. Tot slot: de titel Drie Seconden dekt zó de lading.