Jeroen Brouwers - Bezonken rood

Ik stap met Lief in de bus. Mijn slipper blijft haken en valt van mijn voet. Ik ga terug naar buiten en steek hem weer aan. Op dat moment gaat de bus rijden. De deuren gaan dicht en ik hang eraan. Ik roep, maar de chauffeur hoort mij niet of doet alsof. We rijden harder en harder. Ik laat los en blijf achter de bus aanrennen. Het is een heel oude bus zie ik nu, jaren veertig denk ik. Hij rijdt roekeloos over de stoep van een hefbrug rakelings langs het mechaniek. Ik heb net op tijd losgelaten. Ik haal de bus in, kom als eerste aan en wordt juichend onthaald door mensen langs de weg die ik behalve Baukje niet ken.
Ik was bang dat ik nachtmerries zou krijgen na het lezen van Bezonken Rood, maar dit valt nog alleszins mee. Eerder heb ik Geheime Kamers gelezen. Ik schreef daar voorin: Prachtig! Wat een heerlijk uitbundig taalgebruik! In Bezonken Rood schrijf ik: Verschrikkelijk. Wat een mooie, sobere taal. Jeroen Brouwers heeft in Bezonken Rood het onbeschrijfelijke beschreven.
Wanneer op 26 januari 1981 zijn moeder overlijdt schrijft hij in de maanden daarna (30 januari - 2 mei) Bezonken Rood. Het boek gaat over de relatie met zijn moeder en met name over hun tijd samen in het concentratiekamp Tjideng in Batavia. Hij is dan vijf jaar oud en zit samen met zijn moeder, grootmoeder en zusje in dit vrouwenkamp. De verschrikkingen, de sadistische martelingen zijn om te kotsen. Je kunt het je niet voorstellen. De zon en het bloed en alle andere lichaamsvochten spelen hun grimmige spel met de levende doden.
Daar is het schrijverschap van Brouwers begonnen, waar hij als vijfjarige weet dat hij niet mag wegkijken, maar dat hij alles moet zien om het later te kunnen opschrijven. Nooit kijkt hij weg. Altijd is er angst. Onmiddellijke doodsangst in levens waar het enige bezit het armzalige, scharminkelige lijf zelf is.
Eén voorbeeld. Wanneer tegen het einde van de oorlog wagens van het Rode Kruis eten komen brengen, moeten de gevangen een grote kuil graven en al het eten daarin gooien. Wie zich verzet wordt neergeknald. Het rood van Bezonken Rood is donkerder dan zwart.
Bezonken Rood is opnieuw uitgebracht met een nieuwe letter en een fraai omslag van Roald Triebels. Het is een magnifiek boek, een van de mooiste moeder-zoonromans uit de Nederlandse literatuur, zegt dit omslag. Fijne dag.

Ate Vegter, 25 mei 2020

www.atevegter.wordpress.com