geschiedenis en roman ineen

Op de achterflap wordt vermeld dat Atlantis een roman is over een Joodse familie en dat trok meteen mijn belangstelling. De titel van het boek slaat op een koopvaardijschip met de naam Atlantis, een schip dat echt bestaan heeft. Dit waren voor mij al redenen genoeg om naar dit boek uit te kijken.

Het boek start echter niet als een roman. Sterker nog, tot aan het vijfde hoofdstuk wordt vooral de geschiedenis van het schip beschreven, dat achtereenvolgens de Atlas, de Zannaga en de Atlit heette. In de eerste vier hoofdstukken wordt er enorm veel informatie verstrekt, over verschillende personen en verdeeld over verschillende perioden (en niet perse in chronologische volgorde). Ook wordt er een link gelegd met een tekening van Rembrandt. Het veroorzaakt bij mij verwarring en maakt dat ik onvoldoende (of te veel) aanknopingspunten heb om te begrijpen waar het verhaal naar toe gaat. Pas in hoofdstuk vijf begint de roman feitelijk, in de Rotterdamse Waalhaven op de Atlantis die op het punt staat af te varen naar Argentinië. Er worden een aantal personages geïntroduceerd waarmee de lezer op reis kan, onder wie een nazaat van de Joodse familie Pinto. En dan blijkt dat er ook een paar ex-nazi’s de overtocht maken, die er alles aan doen om dit gegeven geheim te houden.

Het is duidelijk dat Chris van Henegouwen veel kennis heeft van de scheepvaart, de Holocaust en de vaderlandse geschiedenis. De verhaallijn op het schip wordt afgewisseld met het levensverhaal van Hanna Pinto, een overleefster van de Holocaust wiens zoon luitenant is tijdens de overtocht naar Argentinië. Die twee verhalen komen mooi samen tegen het eind van het boek en maken duidelijk dat geschiedenis weliswaar verjaart, maar altijd actueel blijft. En dat moet ook. De belangrijke informatie in dit boek moet beschikbaar blijven, zodat ook de volgende generaties er lessen uit kunnen trekken en herhaling van deze zwarte bladzijden uit ons geschiedenisboek voorkomen kan worden. In die zin is Atlantis een waardevol naslagwerk, waarin verschillende meningen naar voren komen over de Holocaust, slavernij, schuld en boete. En eigenlijk ook over hoe een mens verder leeft na gebeurtenissen die zo heftig zijn dat je er niet aan ontkomt om positie in te nemen.

Het is de bedoeling van de auteur om verhalen over de oorlog te vertellen, zodat ze niet vergeten worden. ‘Verhalen over de oorlog, vertel ze, anders geloof je het niet’, zegt de auteur op de eerste bladzijde van Atlantis. Ik vermoed dat Atlantis beter tot zijn recht zou zijn gekomen als de auteur had gekozen voor een fictieve of non-fictieve uitgave. Nu lijkt het boek uit twee aparte delen te bestaan. Voor de leesbaarheid was het wellicht handig geweest om de eerste hoofdstukken naar achteren in het boek te verplaatsen, als naslagwerk/achtergrondinformatie voor het fictieve gedeelte. In de huidige versie moet je echt even doorbijten voordat je in het verhaal komt en dan wordt het meer duidelijk waar het naar toe gaat. De rustige schrijfstijl en zorgvuldig geformuleerde zinnen van de auteur dragen hier zeker aan bij. Atlantis krijgt van mij drie sterren.

Carlita
Perfecte Buren