Gecompliceerde liefde

Charlotte Brontë (1816-1855) was de oudste van de drie wereldberoemde Britse schrijverszussen. In 1847 publiceert zij onder het pseudoniem Currer Bell de roman Jane Eyre. Een deels autobiografisch verhaal over eenzaamheid en verwaarlozing, maar ook over volwassen worden, onafhankelijk zijn, en die ene ware, allesoverheersende liefde. Een schitterende roman die inzicht geeft in het dagelijks leven in de 19e eeuw. In 2016 (opnieuw) uitgegeven door Rainbow Amsterdam, en naar het Nederlands vertaald door Akkie de Jong.

Jane Eyre is een bedachtzaam en intelligent meisje. Haar ouders overlijden kort na elkaar aan tyfus, en de jonge Jane wordt ondergebracht bij één van haar tantes. Deze ‘mevrouw Reed’ is een verbitterde, jaloerse vrouw, die haar frustraties op haar nichtje afreageert. Deze opvoeding zorgt ervoor dat Jane weinig eigenwaarde ontwikkelt:

"Mijn gebruikelijke gevoel van vernedering, onzekerheid, eenzaamheid en neerslachtigheid doofde de laatste vonken van mijn wegstervende woede. Iedereen zei dat ik slecht was en misschien was ik dat ook wel."

Op 10-jarige leeftijd verhuist Jane naar het Lowood gesticht voor wezen: een Spartaanse kostschool waar ziekte, viezigheid en honger aan de orde van de dag zijn. Zij verblijft hier in totaal 8 jaar, eerst als leerlinge, later als lerares. Dan volgt een baan als gouvernante. Jane’s nieuwe werkgever is de huiveringwekkende meneer Rochester, een duistere man die een groot, luguber geheim met zich meedraagt. De twee worden verliefd op elkaar en hebben trouwplannen, maar na een jaar moet Jane abrupt het huis verlaten. Moederziel alleen trekt zij de wijde wereld in. Wie zal zich nu over haar ontfermen? Hoe komt er brood op de plank? En wordt zij ooit nog herenigd met haar grote liefde?

"Voor een jong iemand zonder ervaring is het een heel vreemde gewaarwording zich helemaal alleen op de wereld te voelen, losgeslagen van elke band, onzeker of hij de haven waarheen hij op weg is wel kan bereiken en door vele beletselen verhinderd terug te keren naar waar hij vandaan komt. De bekoring van het avontuur verzoet die gewaarwording, de gloed van trots verleent haar warmte, maar dan wordt ze verstoord doordat angst haar hart doet bonzen; en toen er een half uur was verstreken en ik nog steeds alleen was, begon de angst de overhand te krijgen."

Jane Eyre is een prachtige roman waarin de gevoelswereld van een jonge vrouw centraal staat. Vooral de overpeinzingen en interne dialogen van de hoofdpersoon zijn schitterend gedetailleerd beschreven:

"Voor mijn eigen rechtbank gedaagd, legde Herinnering haar getuigenis af over de hoop, de wensen en gevoelens die ik sinds afgelopen nacht had gekoesterd, over de algemene geestestoestand waaraan ik nu al bijna twee weken had toegegeven. Vervolgens trad Rede naar voren en vertelde op haar eigen kalme manier een simpel, onopgesmukt verhaal dat aantoonde hoe ik het werkelijke had verworpen en het denkbeeldige snel had verslonden. Ten slotte sprak ik het volgende oordeel uit: dat nooit een groter dwaas dan Jane Eyre de adem des levens had ingeademd, dat nooit een fantasierijker idioot zich had oververzadigd met zoete leugens en vergif had verzwolgen alsof het nectar was."

Ook de uitgebreide beschrijvingen van de natuur, het landschap en de weersomstandigheden zijn beeldschoon.

Met Jane Eyre leert Carlotte Brontë ons, bijna 170 jaar na de originele uitgave, dat (bepaalde) emoties, gedachten en gedragingen universeel zijn. Dat een slechte jeugd niet automatisch leidt tot een ongelukkige toekomst, en dat jonge vrouwen in een periode waarin zij hun dagen hoofdzakelijk vulden met lezen, tuinieren en zorgen voor anderen, ook behoefte hadden aan onafhankelijkheid en gelijkwaardigheid in hun (eventuele) werk en relatie. Een ware klassieker!