IJzig stil!

“We zitten diep in de modder en niemand die ons er nog uithaalt”, denkt hoofdpersoon Jas ergens halverwege. Die zin vorm feitelijk de kern van het boek. Nadat oudste zoon, Matthies, door een schaatsongeluk om het leven gekomen is, onttakelt het streng gereformeerde gezin Mulder volledig. Over de dood van Matthies wordt met geen woord meer gesproken en van enige affectie binnen het gezin is geen spraken meer. Moeder verschijnt alleen nog maar in badjas in huis, roept regelmatig dat ze dood wil en verwaarloost zichzelf. Vader spreekt alleen nog in Bijbelteksten en stort zich volledig op de koeien totdat Mond en Klauw Zeer ook dat beetje geluk nog aan hem onttrekt. De drie overgebleven kinderen (Hanna, Obbe en Jas) worden aan hun lot overgelaten. Deze ontsporen, op hun eigen manier, doordat sturing ontbreekt. Hanna blijft kinderlijk, Obbe wordt met de week sadistischer (hij verzuipt zijn hamster, vermoord zijn konijn en misbruikt zijn zusjes) en Jas (haar bijnaam) wil haar jas sinds het ongeluk niet meer uitdoen. Jas auto mutileert en heeft moeite met poepen en piest nog elke nacht in haar bed. Daarnaast bepotelen de kinderen elkaar en speelt de pedofiele veearts een belangrijke rol.
We beleven het verhaal door de ogen van brugklasser Jas die nog in een periode van magisch denken zit. Zo denkt zij dat er Joden in huis verstopt zitten, dat zij schuld heeft aan de dood van haar broer, aan het slechte huwelijk van haar ouders en dat er met offers wellicht nog iets valt goed te maken. De offers, de sekspelletjes en het sadisme worden door Rijneveld expliciet beschreven. Rijneveld weet vanaf de eerste bladzijde een unheimische sfeer te schetsen die letterlijk tot aan de laatste twee woorden “ijzig stil” van het boek voortduurt. Als lezer wordt je telkens heen en weer geslingerd in de tijd en de sfeer. Door het gebruik van bijvoorbeeld Tova saus en Bogena waan je je op het platteland in de jaren ’70, maar door het gebruik van mobiele telefoons en Google ook weer in het nu.
Enerzijds wil je niet verder lezen omdat de onttakeling van het gezin zo heftig is. Anderzijds wil je toch weten hoe het afloopt. Het einde is net zo onverwachts als dat het gruwelijk is. Om maar met een citaat van Obbe te eindigen "we zullen offers moeten brengen”.
Een zeer sterk debuut. Dat belooft nog wat!