Hoe hebzucht de aarde vernietigt

'Schorshuiden' van Annie Proulx begint in 1693, wanneer twee arme Franse sloebers naar Nieuw-Frankrijk (Canada) reizen op zoek naar fortuin. René Sel en de gewiekste Charles Duquet zijn nog geen achttien. Ze worden aan houtvester Claude Trépagny verhuurd. Nadat zij drie jaren voor hem bomen hebben geveld, zal hij ieder van hun een eigen stuk grond geven en zijn zij vrij, zo wordt contractueel vastgelegd. René kwijt zich van zijn zware taak, maar Charles smeert hem bij de eerste de beste gelegenheid. Pelshandelaar wil hij worden. Terwijl René jarenlang de ene na de andere boom velt, kan hij naar het beloofde land fluiten. Hij krijgt een inheemse Mi’kmaq vrouw toegewezen die als kokkin op de kleine vesting verblijft. De ondergang van haar indianenstam, aan de oostkust van het land, is door de komst van de blanken met hun vreemde ziekten dan al ingezet.
De bossen lijken eindeloos. Min of meer door toeval komt het land van Trépagny uiteindelijk toch in handen van René en zijn vrouw. Enkele jaren daarvoor is hij Charles weer tegen het lijf gelopen. De laatste is inmiddels succesvol in de pelshandel. Hij besluit zijn bakens te verzetten en richt zich op de houthandel. Mede dankzij zijn geslepen karakter, floreert ook dat bedrijf binnen de kortste keren. Als de Fransen terrein verliezen aan de Engelsen verandert hij zijn achternaam in Duke. Duke & Sons zal letterlijk de oceanen bevaren om waar zij maar kunnen bossen te vellen, tot in Nieuw-Zeeland toe. Langzaam maar zeker begint het erop te lijken dat de eindeloosheid van het bos een fabeltje is, dat de hebzucht van de mens aan alle goeds een einde kan maken.
Proulx toont het wel en wee van beide families. Die van René, welke steeds meer vervlochten raakt met dat van de indianen, en het succes van Charles wiens bedrijf de ene na de andere houtconcessie koopt. Ook de generaties die volgen laten zo hun sporen achter, waarbij in beide stambomen buitenbeentjes de revue passeren: naast de edelmoedige nazaten ook enkele dronken nietsnutten van indianen in de stamboom van René, naast de geldwolven een enkele wereldverbeteraar in de stamboom van Charles. Soms kruisen de verhaallijnen elkaar en wordt er onderling getrouwd, waarbij de verliefden meestal niet op de hoogte zijn van hun oorsprong (de twee gelukzoekers die in 1693 naar Nieuw-Frankrijk kwamen).
'Schorshuiden' (zowel de benaming van hen die in de bossen hakken, ontschorsen en de bomen via vlotten naar zaagmolens transporteren, als de bijnaam van de Mi’kmaqs wiens wikuoms zijn bekleed met boomschors) toont hoe onverbeterlijk ‘de diersoort mens’ is in haar geldhonger. Tot het laatste hoofdstuk slaagt Proulx erin ons de verpletterende gevolgen van ontbossing te tonen – ontbossing die ook tegenwoordig nog volop plaatsvindt in landen als Brazilië en Indonesië – zonder daarbij belerend te klinken. Als je bijna 800 pagina’s hebt genoten van een prachtige roman die zich afspeelt in de periode 1693 - 2013, kan zij zich echter niet meer inhouden. Het boek eindigt dan ook met ‘De zee rees op naar het licht. En bleef rijzen.’ Ondanks het belerende toontje in dat laatste hoofdstuk, is 'Schorshuiden' een magnifiek verhaal.