Van “Moetje” naar Favoriet

Op de achterflap van mijn uitgave (Van Oorschot Vierde druk 1991, vertaling Wils Huisman, onderdeel van de Russische Bibliotheek reeks) staat de volgende tekst:
'Ik heb een aangetrouwde neef, een vice-admiraal b.d., die nooit romans leest. Hij zegt: wat heb je aan een relaas over gebeurtenissen die nooit hebben plaatsgevonden? Hoewel ik zelf wél graag romans en verhalen lees, kan ik die neef niet helemaal ongelijk geven: het is inderdaad een vreemde neiging, dat willen lezen over dingen die niet echt gebeurd zijn. Het eigenaardige is, dat die neef voor één roman een uitzondering maakt. Dat is de roman Anna Karenina. Daarin worden de dingen zo beschreven dat je niet merkt dat het niet echt is. En inderdaad: Tolstoj weet in dat boek misschien nog meer dan in zijn andere boeken een ongelooflijk gevoel van 'realiteit' op te roepen. Zoals je bij een ouverture van Rossini het gevoel hebt dat je in de schouwburg zit en ieder ogenblik het doek op kan gaan, zo heb je ook een gevoel van lijfelijke aanwezigheid als Stiva Oblonski 's morgens aan zijn ontbijt een vers gedrukte liberale krant opent, als Vronski dat paard doodrijdt en als Anna in het donker voelt hoe haar eigen ogen schitteren.' (Karel van het Reve)
Ik kan hierop alleen maar heftig ja-knikken! Ik las Anna Karenina nu voor de derde maal. Tijdens mijn studie Russische Taal en Letterkunde begin jaren 90 ontkwam ik natuurlijk niet aan de Russische versie. Met de Nederlandse versie (zie hierboven) ernaast was dit eigenlijk alleen maar een soort technische verkenning: begrijp je wat er staat, in hoeverre komt de vertaling overeen met de oorspronkelijke tekst en waar wijkt deze af? Maar ondanks het “moeten” lezen van dit verhaal indertijd, was ik al meteen gegrepen door de inhoud. “Dit boek verdient een herlezing” dacht ik en zo geschiede al snel, in de zomervakantie na dat semester, op mijn balkon, de Nederlandse vertaling nogmaals verslonden en ik kon het boek vanaf toen één van mijn meest favoriete boeken aller tijden noemen.
Toen er tijdens de discussie in de Hebban-leesclub rond het boek Het Achtste Leven (voor Brilka) van Nino Haratischwili het idee ontstond voor een leesclub met eigen exemplaren rond Anna Karenina in verband met overeenkomsten tussen de twee boeken, was de knoop al snel doorgehakt: daar moest ik bij zijn! En zo geschiede ook dat, ik werd zelfs één van de twee coördinatoren van deze bijzondere leesclub!
Want, al zou je maar één roman willen of kunnen lezen in je leven, dan zou ik Anna Karenina aanraden. Deze nog altijd tijdloze roman uit 1877 van Lev Tolstoj heeft heel veel, zo niet alles, wat een roman in mijn ogen zou moeten hebben: romantiek, realistische weergave van het leven (in Rusland) in de 19e eeuw van zowel het stadse leven en dat op het land, personages die échte mensen zijn met al hun goede en vooral ook foute trekken en daar tussen door ook nog de woorden van de moralist die Tolstoj was door de toen gangbare waarden en normen tegen het licht te houden. In deze dikke pil van bijna 1000 pagina’s met soms adembenemende lange beschrijvende zinnen, weet Tolstoj je nog altijd de liefde tussen Kitty en Lewin te laten voelen. De wanhoop van Anna in haar relatie tot Wronski is nog altijd bijna tastbaar, helemaal tegen het einde wanneer Anna een dramatische beslissing móet nemen. Het geworstel van Lewin met zijn geloof en het schijnbare zorgeloze leven van zijn zwager Oblonski, je leest het bijna met ingehouden adem, de pagina’s schieten onder je ogen voorbij en voor je het weet is het boek ineens uit! En ja, je haalt soms je wenkbrauwen fronsend op als Tolstoj weer met zijn belerende vinger tussen de regels door komt, maar daarin was hij in mijn ogen een man van zijn tijd. Vaak brengt hij de zaken met een mooi gevoel voor humor en grote kennis van mensen én zaken. Hij werd en wordt nog steeds door zijn tegenstanders als een vrouwenhater gezien, maar ik denk dat hij veel subtieler is dan dat. Als dit verhaal in de 21e eeuw zou zijn geschreven dan zou Tolstoj een ander geluid hebben laten horen, is mijn bescheiden mening.
Dus doe zoals de neef van Karel van het Reve: Lees dit boek!