Wat nou: altijd vrolijk?

Zeventien jaar heeft Anke Kranendonk aan haar literaire debuut gewerkt; in 2015 verschijnt het dan eindelijk: Altijd vrolijk, een boek over de zesjarige Aaf die opgroeit in een alledaags protestants gezin. Die alledaagsheid verandert als de ouders zich aansluiten bij de Pinkstergemeente. Het boek bevat autobiografische aspecten, want Kranendonk groeide zelf op in een gezin dat zich aansloot bij de Pinkstergemeenschap. Al vroeg wist ze dat ze eens over alles wat er gebeurde zou vertellen, maar het kostte jaren om het verhaal te laten rijpen en om loyaliteitsgevoelens tegenover anderen tot normale proporties terug te brengen. Pas toen dat gelukt was, kon ze Altijd vrolijk afronden: geen 'afrekenboek', maar een boek over bevlogenheid, ambitie, geloof en familie.

De Van Pommerens twijfelen al een tijdje aan de kerk waar ze bij horen. Als moeder kennismaakt met de Pinkstergemeente, weet ze al snel haar man te overtuigen om zich daar bij aan te sluiten. Al snel wordt vader aangesteld tot voorganger en wordt het in hun huis een komen en gaan van mensen die om welke reden dan ook, in nood zitten. Nieuwe leden worden in het meer achter het huis gedoopt, de dagen zijn gevuld met opwekking, genezingen en aanrakingen door God. Ernstige gebeurtenissen worden weggezongen met een lied, ziektes worden genezen door te vertrouwen op God. Aaf ziet hoe uitgeput haar moeder raakt van die eindeloze stroom mensen en het altijd maar vrolijk moeten zijn. Zelf ontsnapt ze af en toe, door het meer in te duiken en zover mogelijk te zwemmen.

Als Aaf later gaat studeren in Amsterdam, 'de poel des verderfs', belandt ze tussen de wereldse mensen. Geverfde haren, wierookstokjes, alcohol, seks voor het huwelijk en seks zonder ook maar aan een huwelijk te denken, krakersrellen,...als Pinkstermeisje valt ze van de ene schok in de andere. Langzaam beseft ze dat ze los kan komen van de gemeente die haar op zoveel terreinen de wet voorschrijft.

Altijd vrolijk boeit vanaf het begin. De snelle stijl, het gekozen perspectief en het vlotte taalgebruik sleuren de lezer mee in het verhaal en zorgt ervoor dat je het boek bijna niet weg kunt leggen. Kranendonks ervaring op het gebied van jeugdboeken schrijven is daarbij duidelijk merkbaar. Het boek krijgt vaart door de grote hoeveelheid voorvallen en personages die met humor en af en toe een beetje ironie worden beschreven. De manier waarop Aaf paniekerig en sprekend in tongen door het drukke en voor haar onbekende Amsterdam rijdt, is hilarisch. Toch is het soms schrijnend als je als lezer beseft dat Aaf geconfronteerd wordt met zaken waar ze eigenlijk te jong voor is en dat er van een 'normale' jeugd geen sprake is. Haar worsteling is zichtbaar als ze ontdekt dat hetgeen haar vader predikt, lang niet altijd waar is.

Niet zelden is een sterke kant ook gelijk een zwakke kant en dat is bij Altijd vrolijk ook het geval. Door de grote hoeveelheid personages en anekdotes mist het boek diepgang. Het boek blijft hangen in de verhaallaag en de thematische laag wordt nauwelijks uitgewerkt. Kranendonk wilde geen afrekenboek schrijven, maar Altijd vrolijk is gewoon te lief, te zacht en te oppervlakkig. Met de dwarse broer Rim aan tafel zal het toch wel eens gestormd hebben? Voor de tweede keer je baan verliezen zou in menig gezin tot paniek leiden, maar niet in huize Van Pommeren. De personages blijven oppervlakkig en ietwat cliché: vader maakt steeds dezelfde fouten in zijn tomeloze ambitie, moeder blijft sloven voor de gemeente en raakt steeds vermoeider, Aaf zal nooit in verzet komen als ze weer alle klapstoelen moet klaarzetten. Pas tegen het eind van de roman, als Aaf besluit de gemeente te verlaten, wordt de diepere laag even aangeraakt.

Kranendonk spreekt geen oordeel uit over het 'onrealistisch blije geloof', maar wil de lezer zelf laten oordelen. In de context van het boek een prima uitgangspunt, maar om te kunnen oordelen biedt ze de lezer net te weinig diepgang. Altijd vrolijk verrast nergens en is te voorspelbaar, waardoor het niet blijft na-ijlen en het je niet echt raakt. En juist dat laatste heeft de lezer nodig om een oordeel te kunnen vormen. Voor de lezer die niet wil oordelen, resteert een onderhoudend en boeiend verhaal over een interessant onderwerp.