De poorten van Damascus: hoe is het met Hala?

Het is begin februari 2016. De vredesbesprekingen in Genève, die moeten leiden tot een vredesbestand in Syrië, waar de burgeroorlog inmiddels vijf jaar duurt, lijken al mislukt voordat ze begonnen zijn. Intussen zorgen exploderende autobommen en zelfmoordaanslagen voor dood en verderf in Damascus. Ergens, tussen al die mensen die smachten naar vrede, moet Hala wonen: een dappere vrouw die na zoveel sombere jaren en na zoveel klappen en teleurstellingen, nog steeds durft te geloven in vrijheid.

Lieve Joris ontmoet Hala op een conferentie in Bagdad. Beide vijfentwintig en vol vertrouwen in wat komen gaat. Joris reist met Hala naar Damascus, waar ze woont en werkt. Pas getrouwd met Ahmed, een jonge man vol idealen en strijdbaarheid. In 1993 reist Joris opnieuw naar Damascus. Hala woont er in een volksbuurt, 'waar de straten geen naam hebben, de huizen geen nummers.' Samen met haar elfjarige dochter Asma probeert ze er een bestaan op te bouwen. Ahmed is kort na de geboorte van Asma opgepakt en zit al elf jaar gevangen. Hij is marxist en vormt een bedreiging voor de heersende president Assad.

Joris trekt voor een halfjaar in bij haar vriendin en ervaart er het leven van alledag, waar de mukbaharat diep is doorgedrongen in de samenleving, waar de muren oren hebben, telefoons standaard worden afgeluisterd en buren elkaar bespieden. Een samenleving waarin twaalfjarige kinderen in paramilitair pak naar school gaan en leren welke groeperingen slecht zijn en dus vernietigd moeten worden. Een samenleving die op alle hoeken van de straat geconfronteerd wordt met portretten van haar leider. Assad heeft de touwtjes strak in handen en duldt geen tegengeluid.

De poorten van Damascus biedt ons een inkijk in de Damasceense samenleving: tot op het bot verdeeld en argwanend naar iedere buitenlander én naar de eigen bevolking. 'Inmiddels heeft iedereen zich teruggetrokken op zijn eigen stelling en bekijkt de ander met achterdocht.' Hal zit klem. Na elf jaar gevangenschap houdt ze niet meer van Ahmed, maar scheiden is geen optie aangezien ze haar dochter zal kwijtraken aan de familie van Ahmed. Zelf is ze in vrijheid opgegroeid en die vrijheid wil ze ook voor Asma. Ze zit verstrikt in de netten van haar eigen familie, die te pas en te onpas een beroep op Hala doet. Steeds weer zijn er geruchten dat er gevangenen worden vrijgelaten. De mogelijkheid dat Ahmed daarbij zal zijn, vervult Hala met angst. Maar ook de kans dat hij er niet bij is, geeft aanleiding tot zorgen. Ze wil niet nog jarenlang naar de gevangenis reizen.

In het halfjaar wordt duidelijk dat de wereldbeelden van Joris en Hala uiteenlopen. Hala is blijven hangen in het verleden. De vijand situeert ze nooit in het Arabische kamp, maar altijd in Amerika en Israël. Israëli's hebben voor haar geen gezicht en dat wil ze graag zo houden. Joris ziet het anders: de problemen zitten ook in de samenleving zelf. Af en toe zorgt dit voor afstand tussen de beide vriendinnen, wat Joris doet verzuchten: 'Het is alsof ik een blik heb geworpen op wat de grenzen van onze vriendschap zijn en na alle emoties van de afgelopen uren, vervult me dat met een dof verdriet.'

Als het halfjaar voorbij bijna is, moet Hala zich melden bij de mukhabarat. Joris herinnert zich een vreemd telefoongesprek, toen Hala er niet was. Is het haar schuld dat Hala zich moet melden? Heeft ze met verkeerde mensen gesproken? Heeft ze teveel haar mening gegeven? Heeft ze Hala toch in gevaar gebracht? Ook nu is alles en iedereen verdacht: 'Het onheil rolt als een enorme sneeuwbal op me af. (...) - langzaam verdwijnt alle onschuld uit ons straatje.'

De poorten van Damascus laat ons begrijpen hoe ingrijpend het Assad-regime is voor de samenleving. Ondanks de sombere sfeer is het geen somber boek. Hala is een sterke vrouw, die binnen haar mogelijkheden de juiste keuzes probeert te maken. Haar dochter is haar alles, de rest is ondergeschikt. Ze straalt hoop uit, ook al is heeft ze een doffe en uitgebluste blik in haar ogen. Van Hala leren we ook, dat wie tegen Assad is, het niet per definitie met ons eens is. Ze zou voor geen goud in Nederland willen wonen, zegt ze zelf na een bezoek aan ons land.
In het nawoord lezen we dat Hala in 2011, als de hele wereld het over de opstand in Syrië heeft, nog steeds het geloof in een betere toekomst niet is verloren. 'Onze herinneringen komen tot leven,' meldt ze Joris. Vijf jaar later, in 2016, lijkt Syrië meer verdeeld dan ooit. Miljoenen Syriërs zijn op de vlucht, op weg naar een betere toekomst. Voorlopig lijkt die toekomst voor hen niet in Syrië te zijn. Is Hala onder de vluchtelingen? Hoe zou het nu met haar zijn? Die vraag blijf door je hoofd malen na het lezen van De poorten van Damascus.