Uitzonderlijke SF roman die tot nadenken stemt

Slaap zacht, Johnny Idaho speelt zich voor een Nederlandse roman af in een nogal ongebruikelijke setting, in een ongebruikelijk tijdvak. In een nabije toekomst- niet nader genoemd, maar aan de hand van enkele aanwijzingen geschat zo rond 2057 – hebben de machthebbers en vermogenden de Archipel gecreëerd. Een kunstmatig eiland, naar paradijselijke maatstaven opgebouwd. Of te wel naar het onvermijdelijke goed-beter-best model, met als exquise topverblijf de Executive, alleen toegankelijk voor bevoegden en dus de allerrijksten. In Upside wordt gewerkt (denk aan Manhattan) en in Mid- en Downside wonen de mindergegoeden. Nog altijd beter dan buiten de Archipel, de rest van de aarde is immers zo goed als passé en enkel goed als afzetmarkt voor de high-technology waarin de Archipel floreert.

Precies het feit waar aan valt te twijfelen. De Archipel is feitelijk doorgeslagen in ieder technologisch opzicht: de menseigen gemakzucht wordt vergroot door fysieke hulp van robots (“Asimo’s”, aardig grapje natuurlijk naar de bedenker van onder andere de Wetten der Robotica) en op sociaal en maatschappelijk gebied is de Archipel niets anders dan een ‘ordinaire’ totalitaire staat. Iedereen is verplicht ten allen tijden zijn of haar weblenzen en weboortjes te dragen. Zo niet dan staat direct Good to Know You (oftewel de ‘Gedachtenpolitie’, om een term uit Orwells 1984 te gebruiken) voor de deur, om “je veiligheid te waarborgen”.

Tientallen illegale asielzoekers bereiken de Archipel via Downside, mede daardoor hevig verpauperend. Een van hen is de zogenaamde Johnny Idaho. Hij komt echter niet om zijn geluk te beproeven, maar is uit op wraak. Hoe diep die wraak zit blijkt wel wanneer hij een vinger afstaat (jawel, letterlijk). Zijn illegale – dus ongeregistreerde- vinger is namelijk goud waard in een wereld die draait om vingerafdrukken en de ruil met een wél geregistreerde vinger opent letterlijk deuren.
Ondertussen wordt de Hollandse zakenman en Executive Gerson zakelijk afgevoerd. Hij stond toch al op het punt alles te verliezen, aangezien een agressieve vorm van kanker zich als een soort betonrot in zijn lichaam manifesteert en de hele boel ondermijnt. Gerson investeert in een geheim project onder leiding van de jonge biologe Hatsu, die op het randje staat van een briljante wetenschappelijke ontdekking: het gen voor oneindige regeneratie, dús het Eeuwige Leven. Haar persoonlijke motieven vormen echter welbeschouwd eerder een flinke rem op het genezingsproces van Gerson, terwijl die van Johnny uiteindelijk optreden als een onvoorziene accelerator van Gersons ziekte.

In deze uitzonderlijke existentiële roman is eigenlijk de hamvraag welke daden –en zelfs daden in de dop: kéuzes- moreel juist of onjuist zijn. Op gegeven moment wijst de verzetsleider van de anti-techologiebeweging op een verraderlijke valkuil: iets (gaan) begrijpen, is er van gaan houden. Hij doelt daarmee op machines en met name de voortschrijdende technologie, maar dat gaat natuurlijk op in het algemeen. Dit maakt de grens tussen moreel en immoreel subjectief en dus lastig te duiden. Waar leg je hem precies? Een ding blijkt overduidelijk, de grens ligt voor iedereen anders. Een ieder moet kunnen leven met zichzelf, de mens is immers geen machine- vooralsnog. Het maakt dat Gerson, Hatsu en Johnny –en met hen iedereen om hen heen- eenzaam leven in hun eigen kleine universum. Daar nog eens extra diep ingeduwd door alle technologische middelen die ironisch genoeg de wereld niet vergroten, maar juist beperken. Wáár gaan we heen, mensen, vraag je je ineens af na het lezen van Slaap zacht, Johnny Idaho. Auteur Auke Hulst stemt tot nadenken.