De ironie van het lot...

Na het lezen van Het achtste leven (voor Brilka) vraag je je wellicht af: hoe heeft ze dit voor elkaar gebracht? Als jonge vrouw heeft ze gedurende twee jaar gekampeerd in een niet erg toegankelijk archief, om zo veel mogelijk informatie te verzamelen voor haar roman. Het ingewonnen materiaal gebruikte ze tijdens het schrijven van haar dikke pil van 1248 pagina’s, gevolgd door een kritische herschrijfronde. Het eindresultaat is een indrukwekkend verhaal, een familiekroniek uit Georgië, gespreid over een periode van ruim een eeuw, te beginnen vanaf 1900. Een verhaal dat je volledig opslorpt en je constant blijft pijnigen. Het achtste leven (voor Brilka) is de bijzonder ambitieuze roman van de Georgische Nino Haratischwili (1983), die nu in Hamburg woont.

Geen uitgebreide samenvatting van het verhaal zelf, dat zullen ongetwijfeld anderen wel doen. Acht levens, die zes generaties overkoepelen van een familie uit een stadje in Georgië. Vader Jaschi is een beroemde chocolatier die een delicieuze maar wel mysterieuze chocoladedrank vervaardigt. De rol van verteller is weggelegd voor zijn achterkleindochter Nitsa, die de familiegeschiedenis, alsook het verleden van Georgië en de Sovjetunie blootlegt. Een impressionante roman waarin de geschiedenis van het vroegere Oostblok en een sterk staaltje van moderne literatuur harmonisch met elkaar worden verweven. Een subliem familie-epos vol details; dit alles neergezet in prachtig proza.

Voor velen een ideale cursus geschiedenis. De politieke en historische insteek en achtergronden komen erg goed tot hun recht. Al snel geraak je verstrikt in het web van de familie Jaschi, alsook in de ban van het land Georgië. Het achtste leven is niet echt een vrolijk verhaal, integendeel, vooral de vrouwelijke personages zijn het slachtoffer van flink wat fysisch en psychisch leed. De meeste mannelijke karakters worden dan weer eerder afgeschilderd als brutale en zuipende wezens.

Nino Haratischwili hanteert een scherpe en vooral poëtische pen; je savoureert als lezer heel wat van haar sublieme zinnen. Ze schrijft in een prachtige, rijke taal; af en toe krijg je zelfs suggestieve en mysterieuze passages voorgeschoteld. De auteur moedigt je gewoonweg constant aan om verder te blijven lezen.
Knap hoe een boek je enthousiast maakt over een thema, gebeurtenis, geschiedenis, land of volk. Het verhaal is bijzonder leerrijk, een lust voor het lezersoog; ook staat het vol levenswijsheid. Je krijgt het keihard tegen je hoofd geslingerd: wat indoctrinatie doet met een menselijk wezen. Een opvallende vaststelling na het lezen? Jazeker, dat de geschiedenis zich steeds weer herhaalt.

Een hartverscheurende passage, die eveneens bijzonder symbolisch klinkt: "De haat zou haar raken en haar mooie gezicht verbrijzelen, voor altijd verminken, hij zou op haar schouders neerkletteren, haar op de knieën dwingen, ze zou haar borstkas open moeten snijden, misschien zou Mariam haar daarbij helpen, een keurige, fijne snee, en daar zou die zware, bloederige klomp in verdwijnen, Kitty’s bloed zou dan door haar aderen bruisen, zich met haar bloed vermengen en in gif veranderen, haar blonde haar zou in een oogwenk wit worden... "

Waarom ga ik dan niet voor de volle buit van vijf sterren? Zelf heb ik toch wat kritiek op de partijdige, politieke houding van de auteur die de Duitsers – de nazi’s in het bijzonder – eerder afschildert als bevrijders. Wat zij op hun kerfstok hebben wordt echter niet uitgespit. De Russen als communisten daarentegen, die krijgen dan wel niet de volle laag, ze worden evenwel ook niet gespaard. Ik kan best begrijpen dat de schrijfster sympathiseert met Duitsland, ze woont er trouwens. Het feit dat ze in haar verhaal op politiek vlak niet neutraal blijft, heeft me echter flink gestoord. Tenslotte graag nog een driewerf hoera voor de vertaalsters Jantsje Post en Elly Schippers; beide dames hebben een topprestatie neergezet!
Het achtste leven (voor Brilka) samenvatten in vijf woorden? “De ironie van het lot”.