Verrassende ontknoping

Met 'Geachte heer M.' heeft Herman Koch weer een lekker weg te lezen boek afgeleverd: humoristisch, cynisch en spannend tegelijk.

Het boek begint met brieven aan de ooit gevierde schrijver M., die eigenlijk nog steeds teert op zijn 40 jaar geleden verschenen uiterst succesvolle debuutroman 'De Afrekening'. Hij heeft dit gebaseerd op het nooit opgeloste waargebeurde verhaal van geschiedenisleraar Landzaat. Hij verdween na een korte verhouding met leerlinge Laura, waarbij hij voor het laatst gezien werd bij het vakantiehuisje van Laura's ouders waar Laura met haar nieuwe vriend een romantische korte vakantie doorbracht.

Briefschrijver Herman - de onderbuurman van M. - blijkt die vriend te zijn en hij is indertijd samen met Laura gearresteerd als verdachte in verband met deze verdwijning. Dit heeft zijn hele leven op zijn kop gezet en het heeft er alle schijn van dat Herman weinig goeds met M., zijn tweede (jonge) vrouw en kleine dochtertje voor heeft. Maar niets is wat het lijkt.

Doordat Koch in 'Geachte heer M.' regelmatig wisselt van hoofdpersoon en tijd, zijn het eigenlijk vijf verhalen in één. Behalve onderbuurman Herman komen ook schrijver M., zijn vrouw, Laura en de verdwenen geschiedenisleraar Landzaat aan het woord.

Schrijver M. wordt neergezet als een oude man die in het verleden is blijven hangen. Hij is getrouwd met een veel jongere vrouw nadat hij door zijn eerste vrouw is verlaten en hij bekommert zich amper over zijn kleine dochtertje. Verder is er aandacht voor de rol die zijn in de oorlog foute fascistische vader in zijn leven heeft gespeeld en hoe die hem uiteindelijk gevormd heeft. Hoewel Koch dit zelf ontkent, kan het bijna niet anders dan dat hij bij het schrijven van dit karakter Harry Mulisch voor ogen had.

Echt meesterlijk vond ik hoe de auteur door de ogen van M.'s vrouw het jaarlijkse boekenbal beschrijft. Zo heerlijk cynisch hoe de oude garde auteurs onder het mom van vriendschap elkaar eigenlijk het licht in de ogen niet gunnen. En ook hierbij kan ik me toch niet aan de indruk ontrekken dat Koch een aantal bekende Nederlandse auteurs op zijn netvlies moet hebben gehad en hij tegelijkertijd een duidelijke sneer geeft naar het zogenaamde literaire wereldje.

Met een stap terug in de tijd lezen we hoe Laura - het mooiste meisje van de klas - ertoe komt om een relatie te beginnen met leraar Landzaat en waarom ze die na korte tijd weer beëindigd en Landzaat achterlaat als een zielige stalker.

En dan nog het verhaal van Landzaat zelf als de zogenaamd populaire leraar die zich bij zijn voornaam laat noemen en behalve leraar ook vriend wil zijn. Hij gaat natuurlijk nog een stapje verder door een seksuele relatie aan te knopen met een van zijn leerlingen. De scherpe pen van Koch ontziet het lerarenwezen allerminst. Hoewel ik het niet overal mee eens ben, vond ik het overwegend zeer vermakelijk om te lezen en bij tijd en wijle zeer herkenbaar in de tijdgeest van de jaren '70 waarin ik zelf op de middelbare school zat.

In deze vijf verschillende verhaallijnen wordt uiteindelijk duidelijk wat er voor, tijdens en na de verdwijning van Landzaat is gebeurd. Een en ander leidt tot een zeer verrassende ontknoping. Ik was al fan van de cynische, scherpe schrijfstijl van Herman Koch en ook dit boek heb ik weer met veel plezier gelezen.