Meer dan 5,3 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

Binnen de muren van de feelgood

Henri Osewoudt 15 augustus 2018
Dat literaire kwaliteit meer een sociaal construct is dan een objectieve maatstaf en dat genres veel meer in elkaar verlengde liggen dan dat het werelden apart zijn, vermoedde ik al wel, maar toch was het flauwe trucje dat Corina Koolen uithaalde in Reading Beyond the Female een bescheiden eyeopener. Ergens in haar proefschrift waarin zij literaire teksten met chicklit vergelijkt, voert zij twee citaten op. Het eerste, afkomstig uit een roman van Annelies Verbeke, is een uitgebreide, met allerlei vergelijkingen opgetuigde beschrijving van een jurk. Het tweede is uit een chicklit en bijna aandoenlijk simpel: ‘Haar oog blijft rusten op een zwarte, leren rok. Ze trekt hem aan. Haar billen bevallen haar niet. Ze begrijpt niet hoe ze deze rok ooit heeft kunnen kopen.’ Even verderop onthult Koolen dat ze de lezer heeft gefopt om hem/haar te laten ondervinden hoezeer de perceptie wordt gekleurd door vooroordelen. Het tweede citaat is niet van Astrid Harrewijn, maar van Arnon Grunberg.

De Hebban leesclub ter ere van de laatste roman van Anne West was dus een mooie gelegenheid om eens te ervaren hoe feelgood zich verhoudt tot andere genres, en die greep ik dan ook met beide handen aan. Anne West schreef eerder een aantal luchtige boeken met serieuze ondertoon over gekrenkte jonge vrouwen die zich niet of maar moeizaam willen laten kennen, maar Maud, het eerste deel van een beoogde trilogie rond drie zussen en een stadstuin in Amsterdam, is ambitieuzer van opzet. Maud lijkt haar leven helemaal op de rit te hebben: carrière, een luxe appartement en een stabiele relatie. De mail over de dreigende verkoop van de stadstuin waarmee het boek opent, toont echter ragfijn de haarscheurtjes in het schijnbare geluk van Maud. Haar ergernis over de gedeelde emailaccount en de hoorbare zucht van vriend Rob, maken duidelijk dat het enige wat nog glans heeft in het grote appartement, het roestvrij staal van de designmeubelen is.

Na dit sterke en suggestieve begin worden alle emoties gewoon letterlijk benoemd en dat is jammer, maar het leidt wel tot een roman die buitengewoon vlot leest. Het vakmanschap waarmee Anne West rustpunten en ritme aanbrengt in de tekst en de soms filmische wijze waarop scenes en verhaallijnen zijn gemonteerd, geven een welhaast wervelend effect dat noopt tot doorlezen. En doorlezen. Er zijn veel personages en er gebeurt veel en bij nadere beschouwing blijkt dat lang niet iedere verhaallijn even strak wordt aangedraaid en afgewikkeld. Anne West heeft er een beetje een handje van zo lijkt het, om het verhaal te compliceren of te vereenvoudigen al naar gelang het haar uitkomt. Zo lijken de relatieproblemen tussen Rob en Maud in stand te worden gehouden door koppigheid en onwil/onvermogen om duidelijk met elkaar te communiceren over gevoelens die klaarblijkelijk wel helder met derden gedeeld kunnen worden, tot het einde van het verhaal als alles opeens op magische wijze wegvalt en de liefde voorlopig weer kan zegevieren. Ook de tomeloze ambitie en carrièredrang van Maud die het verhaal grotendeels voortstuwt, lost zichzelf goeddeels op als ze op een mooie dag plompverloren ontslag neemt. Dat is een impulsieve beslissing die eigenlijk niet zo bij het personage past en de schrijfster lijkt het zichzelf hier iets te gemakkelijk te maken. Ook de zoektocht van nichtje Nova naar haar vader, blijft een beetje in het luchtledige hangen, hoewel het wel mooi past in het thema van de Vatersuche die het verhaal voor een belangrijk deel schraagt.

De drie zussen Maud, Yara en Britt moeten de handen ineen slaan om de erfenis van hun vader, een tuin in het centrum van Amsterdam, veilig te stellen. Verscheidene personages, zoals dus de dochter van alleenstaande moeder Yara, zijn op zoek naar of proberen contact te krijgen met hun vader. Rob wil intussen niets liever dan zelf vader worden, maar ziet deze droom gedwarsboomd door de ambitie van Maud. De tegenstelling tussen ambitieuze vrouwen en zorgzame mannen is een voor het genre opvallend en welkom motief (hoewel misschien niet heel realistisch en de mannen ook hier voornamelijk zijn zoals vrouwen zouden willen dat ze zijn). Anderzijds blijft het boek wat mij betreft toch erg braafjes binnen de genregrenzen kleuren: de genreconventie dat een vrouw niet én een succesvolle carriere én een goede relatie kan hebben, hoeft anno 2018 niet meer zo slaafs opgevolgd te worden). De verwijdering tussen Rob en Maud en hun daarop volgende (voorlopige) verzoening is zoals gezegd nogal schematisch uitgewerkt (de nadruk ligt in het laatste deel zo sterk bij zus Britt, dat Maud een bijrol in het naar haar genoemde boek lijkt te vervullen), en dat is jammer want het doet wat afbreuk aan de worsteling met de wens tot moederschap die Anne West wel krachtig en authentiek weer te zetten.

De belofte van een eigentijdse, satirische vertelling wordt bij lange na niet waargemaakt. De schrijfster houdt de wereld van de zussen doelbewust klein en soms wat bedompt. Geen van hen heeft sterke sociale of emotionele banden weten te smeden buiten de familie, waardoor ze in tijden van crisis altijd weer op elkaar zijn aangewezen. Dit werkt prima om de onderlinge dynamiek uit te vergroten, maar het leidt er ook toe zaken als het werk, de stad, de tuin en de buurt, wel erg generiek en schetsmatig worden neergezet. Het beeld dat wordt voorgeschoteld van Amsterdam, het bedrijfsleven, de journalistiek en nog een heleboel andere zaken is karikaturaal en vaak zelfs volkomen ridicuul. Sommige bijfiguren blijven ook wel heel erg vlak. Het is dat bijvoorbeeld Rob ook met andere romanfiguren interacteert en dialogen voert en zo, maar anders had ik gedacht dat hij louter aan de verbeelding van Maud was ontsproten en symbool stond of een soort belichaming van haar onderdrukte kinderwens was.

Op de laatste bladzijden aangekomen, als Yara bedenkt dat binnen de muren van de tuin alles goed is, maar dat daarbuiten vele problemen liggen, krijg je het gevoel dat ze misschien niet alleen over de Stadstuin als fysieke plek, maar het misschien ook over de Stadstuin als boek heeft. Niet dat ze de vierde muur doorbreekt natuurlijk, maar toch lijkt Anne West op sommige momenten naar beduidend meer te willen reiken dan een volgens sjabloon geschreven romcom (die de Stadstuin dus ook heel gewoon is - laat daar geen misverstand over zijn). In dit grensonderzoek van het genre krijgt het verhaal soms de zeggingskracht van een psychologische- of familieroman. De kracht van dit boek ligt voor mij dan ook niet zozeer in de vraag of ze elkaar (weer) krijgen aan het einde of dat de tuin wel of niet wordt gered, maar veeleer in het in kaart brengen en beschrijven van familiedynamiek en dan vooral uit het oogpunt van meisjes- en vrouwen: hoe vrouwen met elkaar omgaan; hoe vrouwen met mannen omgaan; hoe vrouwen met (het gemis van) hun vader omgaan; de eeuwige strijd tussen moeder en dochter; de rivaliteit tussen zussen. Familiebanden die net als tuinmuren en genregrenzen, veiligheid en geborgenheid garanderen, maar die ook kunnen knellen, benauwen en verstikken.

Het is altijd lastig om het eerste deel van een beoogde trilogie te beoordelen en zoals uit het bovenstaande ook blijkt is Maud toch een wat onevenwichtig boek. Het zit wat mij betreft tussen drie en vier sterren in en de afronding zal ook mede worden bepaald door de volgende delen en op welke elementen Anne West daarin besluit voort te borduren dan wel verder te bouwen.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Henri Osewoudt