Grote klasse

Hugo Claus is dood. Leve Lize Spit. Het Smelt is de nieuwe ‘Het Verdriet van België’, stelt een recensent van The Post Online in de flaptekst van het boek. Op zijn minst, durf ik daar aan toe te voegen. Wat een roman, wat een verhaal, wat een humor, wat een fantasie! Maar wat een wreedheid en wat een tristesse ook. Dit boek bevat daarnaast nog eens alle ingrediënten van de echte page turner: spanning, vriendschap, liefde, seks, wraak, geweld, verraad en dood … Wie aan Het Smelt begint, weze gewaarschuwd: dit boek lees je in één adem uit. Al zal Lize Spit je ook nu en dan naar adem zal doen happen.

Debutante Lize Spit manifesteert zich als een natuurtalent, een rasechte verhalenbouwer, een plotvirtuoos.
In Het Smelt wisselt ze met een perfecte timing drie verhaallijnen af.
1
Het eerste plot speelt zich nu af: dertien jaar na een snikhete zomer die volledig uit de hand is gelopen, rijdt Eva voor het eerst terug naar haar geboortedorp Bovenmeer met een groot blok ijs in de kofferbak ...
2.
Het tweede plot schetst herinneringen aan Eva’s jeugd. Pim en Laurens, haar enige twee Bovenmeerse leeftijdsgenoten, brengen er samen met Eva als ‘de drie musketiers’ hun jeugd door: één voor allen, allen voor één … tot de puberteit aanbreekt en de verhoudingen van de vrienden gaan schuiven.
Het gezin waarin Eva opgroeit is marginaal en Eva is zich daar pijnlijk van bewust. Een levensmoeë vader, een alcoholverslaafde moeder, een zenuwziek zusje dat Eva tegen beter weten in al te vaak aan haar lot overlaat, een afwezige grote broer ... Dit alles tegen de achtergrond van een godvergeten Vlaams boerendorp in volle zomer …
3.
De derde verhaallijn beschrijft de desastreuze zomer van 2002 waarin duidelijk wordt dat haar vermeende vrienden bij de ontluikende puberteit over een - op zijn zachtst uitgedrukt - vreemd kantje beschikken.


Elk nieuw hoofdstuk in Het smelt betekent het vervolg van één van deze plots.
Op zich een mooie constructie. Maar Lize Spit bouwt in de verhaallijnen ook spanningsbogen op. En hoe! Zo is er de curverbak met bevroren water in Eva’s kofferruimte waarmee ze op weg is naar de boerderij. Waarom neemt ze die mee? In het verhaal over de zomer van 2002 komt de lezer al vlug te weten dat Jan, de broer van Pim, zal sterven, maar hoe, door wie of waarom? En dan zijn er ‘de steekproeven’: uitdagingen voor meisjes waar Pim en Laurens een oogje op hebben. In de hoofdstukken waarin Eva jeugdherinneringen ophaalt, lezen we dat haar slipje tijdens de zomer van 2002 in de berm van de snelweg belandt … Hoe zo dat?
Op zich redenen genoeg dus om aan een stuk door te lezen. Maar dan is er nog Spits weergaloze humor die maakt dat je Het smelt meesmuilend, gniffelend of zelfs proestend leest. Ondanks een permanente, beate glimlach op het gezicht van elke lezer, zal deze tegelijk getroffen worden door de intrieste ondertoon en niet in het minst door de abrupte wreedheid van de ontknoping die veel vroeger komt dan verwacht. Of het daarna dan nog spannend blijft? Reken maar van yes! De met verstomming geslagen lezer wil immers alleen nog maar weten hoe het nu nog met Eva afloopt!


Met zin voor finesse roept Lize Spit de nineties en noughties moeiteloos tot leven, maar even vlotjes legt ze de vinger op wat er onderhuids bij de personages leeft. Wel wierp zich vaak de gedachte bij me op of het dorpsleven anno 2002 werkelijk verliep zoals Lize het beschrijft. Mij komt het veeleer voor dat de auteur sterke anekdotes van grootouders en overgrootouders op Eva en haar dorpsgenoten heeft geprojecteerd. Zelfs in een onooglijk Vlaams boerendorp werden beschonken dorpelingen in 2002 heus niet meer in een kruiwagen thuisgebracht.
Dat de jeugd zich tijdens zo’n broeierige zomer uit verveling met onoorbare zaken ging (gaat) bezighouden, daar kan ik me dan weer wel iets bij voorstellen. Al overtreft de fantasie (?) van Lize Spit uiteraard alles. Dit schrijfwonder neemt de lezer zijn het nekvel om hem pas zo’n 400 pagina’s later geschokt los te laten. En dan nog werkt het boek dagenlang na … Grote klasse.