Topklasse

Stoner is topklasse. John Williams schrijft het levensverhaal van William Stoner, een boerenzoon die aan de universiteit kan studeren en daar zijn verdere leven doorbrengt als docent Engelse literatuur. Van lieverlee begint hij van zijn vak te houden. Een fout huwelijk keldert zijn levensvreugde en hij stort zich op zijn vak. Tot hij op een dag een affaire krijgt met een jonge medewerkster aan de universiteit. Deze liefdesgeschiedenis lijkt wel het enige lichtpunt in Stoners leven en wanneer beiden noodgedwongen een einde aan hun geluk moeten stellen, vervalt Stoner in een nog grotere lethargie dan voorheen. Net als zijn voorganger, professor Archer Sloane, deemstert hij langzaam weg als mythische docent aan de universiteit ...

Ik verwachtte dat Stoner aan zijn levensavond nog hernieuwd contact zou krijgen met Katherine, de liefde van zijn leven. Maar neen, het is wat het is: er gebeurt niets ophefmakends. Stoner sterft zoals hij op de wereld kwam: klein en onbeduidend en niet al te zeer bemind. Toch zegt John Williams in een interview dat hij Stoner als een échte held ziet en dat zijn leven beter was dan dat van de meeste mensen: “Hij was namelijk bezig met datgene waarmee hij bezig wilde zijn, hij had enige aanleg voor wat hij deed en hij had een zekere mate van inzicht in het belang van de taak die hij vervulde …” Op de keper beschouwd heeft de auteur gelijk. Wie zijn dagen kan vullen met datgene wat hij kan en graag doet, heeft een gezegend leven. Al blijkt dat helemaal niet uit het hele verhaal. Als lezer kun je haast niet anders dan medelijden voelen met Stoners lot en benijd je zijn levenswandel allerminst. Eigenlijk lezen we het verhaal van iemand die veel ontnomen wordt: zijn vrouw ontneemt hem het gezinsgeluk, zijn de collegeleiding steekt een stokje tussen zijn liefdesrelatie met Katherine, zijn collega’s gunnen hem geen plaats … Stoner klampt zich daarom vast aan wat hem moeilijk kan ontnomen worden: het plezier dat hij vindt in het geven van een goede les.

Wat maakt deze roman nu zo sterk? Het verhaal? Geenszins, want afgezien van de liefdesaffaire en de vijandschap met Lomax, houdt het verhaal weinig of geen hoogtepunten in. De personages? Ook al niet. Een clubje saaie professoren bevolkt de bladzijden en het vrouwelijk schoon van dienst spreekt weinig tot de verbeelding. De stijl? Het boek staat niet bol van de stijlfiguren (vergelijkingen worden zeer karig gehanteerd) en de woordkeuze is eenvoudig. Moeilijke of tekenende woorden komen amper voor. Toch is het de helderheid van Williams’ schrijfstijl, in combinatie met de zeer sterke karakterschetsen, die het hem doet. Wat de tekenstijl van Hergé voor de stripkunst is, is de pen van Williams voor de literatuur: klaar en helder, van alle ballast ontdaan. En daardoor zo gebald en intens.

Zelden schetste een auteur het ware zijn van een persoon zo kernachtig, doeltreffend en tegelijk zo universeel herkenbaar voor elke lezer! Een verbluffende prestatie om over een jan-modaal-personage in een alledaagse setting met een weinig spannende levenswandel een boek te schrijven waar de spanning op elke halve bladzijde zinderend aanwezig is!