Wat leeft en groeit en ons altijd weer boeit.

In de jaren zestig was er een radioprogramma waarin als vaste gast de bioloog Fop I. Brouwer zat, met zijn rubriek ‘Wat leeft en groeit en ons altijd weer boeit’ (in de winter werd het omgedoopt tot ‘IJs en weder dienende’). Ik vond dat als kind fascinerend, die Fop I. Brouwer (ik dacht overigens dat hij Foppie heette) kon heel enthousiast over heel kleine diertjes en heel onbekende plantjes doorkletsen. Ik moest ineens weer aan dit programma denken toen ik ‘Winterbloei’ van Jan Wolkers las. Niet zo vreemd, want Jan Wolkers is ook een meester in het meeslepend vertellen over de wonderlijke wereld van de natuur. Tot op de millimeter weet hij een diertje, een plantje, een begroeiing uit te beelden in woorden.
De stichting Nederland Leest – die elk jaar een boekje uitbrengt in het kader van leesbevordering - bracht dit jaar ‘Winterbloei’ uit, een boekje passend bij het gekozen thema duurzaamheid. Het boekje is samengesteld door Onno Blom en bevat een verzameling brieven en verhalen van Jan Wolkers over de natuur, ingeleid door Ronald Giphart en gelardeerd met columns van Aaf Brandt Corstius.
Een mooie keuze is het, een fijn boekje. Als iemand de liefde voor de natuur kan verwoorden dan is het Jan Wolkers wel. Neem bijvoorbeeld hoe hij in ‘Groeten uit Rottumerplaat’ – waar hij begin jaren zeventig een week in zijn eentje zat voor een radioprogramma en zich daar heel goed met de natuur daar wist te vermaken – de visdiefjes schildert met woorden. ‘Het smalle kapje boven op hun kop is het begin van alles. Daar hangt de maat van de luchtige krachtige vleugels mee samen en de ranke zwaluwstaart en zelfs het zwarte puntje aan hun rode snavel. Ze vliegen met hun jongen onophoudelijk boven de rand van de Waddenzee en maken een kirrend geluid. Steeds komen ze met een klein zilveren visje aan, maar de jongen accepteren die voederdrift amper. Het moet ze echt opgedrongen worden’. Nou, daar kan geen vogelboek tegenop.
De gekozen fragmenten uit het werk van Wolkers geven een goed beeld van zijn natuurwerk. Uit zijn vroege romans, uit zijn natuuressays, een aantal brieven die hij vanuit Texel aan zijn zoon schreef, dagboekfragmenten uit Rottumerplaat, en zelfs een gedicht. Het geeft al met al een mooi beeld van een man die zich zijn leven lang verwonderd heeft over wat leeft en groeit. En ja, het raakt ook het thema duurzaamheid, omdat de boodschap wel duidelijk is: zorg goed voor de natuur, wie zijn wij om al die natuurlijke evenwichten te verstoren? Handen op de rug en kijken, dat is meer dan genoeg.
De mooie inleiding van Ronald Giphart past hier ook wel bij, zeker met zijn afsluitende oproep: ‘Lees. Ga in gesprek. Spread the word.’ Jan Wolkers zou instemmend knikken.