De queeste van Alya

Hay van den Munckhof heeft de voorbije jaren zijn pen gescherpt door het schrijven van fantasy verhalen en vanaf 2015 van historische verhalen. ‘Alya’ is zijn debuutroman. Het boek speelt in de 9e eeuw, zo rond het jaar 842. Het is een historische roman, hetgeen zoveel wil zeggen dat het om een fictief verhaal gaat in een historische setting die wel moet kloppen. De cover van het boek is al veelzeggend. Een jong meisje met hoofddoek, Alya, staat voor een achtergrond die refereert aan de geometrische Moorse motieven. In prachtige zwierige letters staat de titel van het boek op het omslag. De Moorse achtergrond gaat over in een bos waar de nevel hangt en waar je Alya haar weg ziet zoeken. Alya betekent nobel en dat is de Alya in het boek van Hay van den Munckhof zeker.

De Moren waren islamitisch en voornamelijk afkomstig uit Noord-Afrika. In 711 vielen ze Spanje en Portugal binnen en veroverden het bijna helemaal. Vanaf 800 werden ze terug gedrongen door de kruisvaarders, de christenen. Het verhaal begint in Córdoba, Qurtuba, de belangrijkste stad van Al Andalus, Andalusië. Abd ar-Rahman II werd in 822 emir van het emiraat Qurtuba en kunst en cultuur, filosofie, geneeskunde namen een hoge vlucht. Er was respect voor ook andere geloofsovertuigingen. Maar ook de politiek speelt een rol. De emir wil de christelijke koninkrijken in het noorden verdeeld houden en zichzelf daartoe vrijwaren van dreiging van de kant van de christenen. De christenen in het noorden beheersten het schrift niet en waren vergeleken bij de mensen uit Qurtuba onbeschaafd. Buiten Qurtuba lijkt wetteloosheid en chaos het leven van alledag te bepalen.

In die constellatie komt de veertienjarige Alya in beeld, als dochter van de eerste hofmeester van de emir. Haar moeder is overleden. Alya heeft de bijzondere gave om snel talen te leren en die niet alleen te spreken, maar ook te schrijven. De emir heeft lucht gekregen van haar talent en hoewel ze een jong meisje is wordt ze toegevoegd aan een gezantschap dat moet gaan onderhandelen in Pamplona met de christenkoning van Navarra. Bijzonder als je je realiseert dat de positie van de vrouw heel anders was dan nu. De vader van Alya voelt zich bezwaard dat hij zijn dochter mee moet sturen, maar tegen het gezag van de emir kan hij niet op. Ook Oncha, de haar toegewezen slavin en afkomstig uit het Frankische Navarra, gaat mee. Van haar leert Alya in no-time het Frankisch. Dat doet ze door goed luisteren naar wat er gezegd wordt, kijken naar de expressie van degene die spreekt en de woorden vervolgens te koppelen aan haar eigen taal. Deze gave en de betekenis daarvan voor het overleven van allerlei ellende is een rode draad in het boek. Overal dreigt gevaar en steeds weet Alya door haar talenknobbel, door logisch na te denken en praktisch te handelen in leven te blijven. Ze verlangt naar haar thuisstad Qurtuba en haar vader. Ze zwerft door heel Europa en ze wil eigenlijk niets liever dan naar huis terug keren. Dat is haar queeste, de tweede rode draad in het boek.

De auteur weet perfect de sfeer van historische plekken en gebeurtenissen te schetsen: de mensonterende slavenhandel, die destijds heel normaal was en in Zuid-Spanje belangrijk was, het leven in een stad in het noorden als Dorestad, een belangrijk handelsknooppunt dat in de periode waarin het verhaal speelt regelmatig geplunderd werd, het sobere leven in een Benedictijner abdij (“de abdij lijkt in niks op de kleurrijke moskeeën, paleizen en bibliotheken van Qurtuba. Dit bouwsel toren als een sombere, rechtstreeks uit de bodem gehouwen burcht boven ons uit”), de hardheid van het boerenbestaan, de vrees voor de overvallen van de Noren en Denen (de Vikingen die alles plunderden en vernielden wat ze tegenkwamen), Macon waar de Frankische vorsten bijeen kwamen. Het leidde tot het verdrag van Verdun waarbij het Frankische rijk verdeeld werd. Hay van den Munckhof heeft zich goed gedocumenteerd! Ga op zoek naar de historie en ‘Alya’ groeit daardoor uit tot een extra rijke roman. De historische context en de ontwikkelingen daarin vanaf 842 vormen de derde rode draad in de roman.

Dit alles wordt chronologisch beschreven vanuit het perspectief van een veertienjarig meisje dat zich ontwikkelt tot een jonge, sterke vrouw die haar eigen keuzes moet maken om te kunnen overleven. Je voelt met Alya mee. “Je ziet er uit als een kind van hooguit twaalf, maar je praat als een volwassen vrouw en dat in een taal die niet de jouwe is.” Je ziet die groei ook in de taal die de auteur gebruikt. Je voelt mee met de hoofdpersoon, terwijl ook andere personages mooi uitgewerkt worden, zoals de slavin Oncha en Yanti, Hasan (de zoon van de emir die het gezantschap leidt). Het worden mensen van vlees en bloed.

Thema’s die in deze roman een rol spelen zijn verdraagzaamheid, respect, vriendschap, overlevingsdrang, omgaan met snel wijzigende omstandigheden, trouw zijn aan je zelf. Hay van den Munckhof laat ook vanuit de historie soms kritiek doorklinken naar onze tijd. Aan het begin ergert Alya zich aan een haar oom Murad die nogal streng in de leer is: “Te pas en te onpas schermt hij met Allahs naam, maar van barmhartigheid of vrijgevigheid, de twee eerste plichten van elke moslim, lijkt hij nog nooit gehoord te hebben.” Maar ook dit citaat mag er zijn: “De Profeet was zelf heel wat minder streng dan de meeste van zijn opvolgers.” Geloof en bijgeloof spelen een rol. Als Alya in de Benedictijner abdij verblijft (Benedictus betekent gezegende en hij gaf op veertienjarige leeftijd fortuin en familie op om zich aan de ascese te wijden. Alya was ook veertien toen ze huis en haard verliet voor haar zoektocht) valt een zonnestraal precies op het houden beeld van Benedictus, die een raaf op zijn schouder draagt met een stuk brood in de snavel.” Voor de abt een teken uit de hemel.”

Alya is een boek dat je blijft boeien, dat vol spanning zit, maar ook ontroert. Het is geschreven in een heldere taal. Het gaat om een echte queeste. Het doet de lezer ongetwijfeld verlangen naar deel 2, dat in het najaar verschijnt.

Blader eens terug in het boek en geniet van mooie, vaak poëtische beschrijvingen van het landschap waar Alya door heen trekt: “We lijken een andere wereld binnen te gaan, een golvende wereld van olijf- en amandelbomen, alleen onderbroken door een paar weilanden en een enkele wijngaard.” Je ziet het voor je.