Lezersrecensie
It’s a wonderful life if you can find it
Moeders van anderen, de debuutroman van Mirthe van Doornik (1982), is gebaseerd op haar eigen ervaringen als dochter van een moeder die aan de drank verslaafd is. We hebben hier dus te maken met fictie die haar oorsprong vindt in de realiteit. Moeders van anderen is geen ‘zwaar’ boek. Van Doornik is erin geslaagd om het verhaal te doorspekken met humor waardoor de roman lichtvoetig wordt. Niet voor niets is de Mondriaanachtige cover zo kleurrijk. Maar toch voel je steeds dreiging. Er is iets op komst, er staat iets te gebeuren…
Het verhaal ontwikkelt zich tussen twee kernzinnen in. De eerste is de openingszin: “Omdat we kinderen zijn, denken de mensen dat ze alles tegen ons mogen zeggen.” De tweede is het motto van het boek, een citaat uit Wonderful life van Nick Cave: “It’s a wonderful life if you can find it.”
Hoofdpersonages zijn de zussen Nico en Kine. Ze wonen in een buitenwijk in een flat die totaal uitgewoond is, een eindje voorbij de laatste halte van de metro. Als het verhaal begint in 1997 is Nico 14 jaar en Kine 11 jaar. Ze wonen in een uitzichtloze situatie bij hun moeder, die verslaafd is aan alcohol. Ze raken steeds meer geïsoleerd: pesterijen op school, er onverzorgd uitzien, oude kleren, proberen te overleven en het beste ervan te maken. Vader is een beetje in beeld, de zussen verblijven er in het weekend, maar diens nieuwe vriendin Nadien zorgt voor verwijdering.
“Wanneer ze (Nadien) praat klapperen haar oogleden als kleine, nerveuze motjes.”
De kinderen zijn loyaal aan hun moeder, voelen zich voor haar verantwoordelijk. Naar buiten toe zullen ze niets vertellen over de situatie thuis, terwijl het steeds afwachten is wat ze, teruggekomen van school, zullen aantreffen. Ze kunnen het probleem van hun moeder niet oplossen, ze zitten vast aan de thuissituatie, maar willen er dolgraag van loskomen. Ze hebben een baantje en sparen wat.
"Nico heeft de walkman bij elkaar gespaard om de wereld uit te zetten, om met niemand te hoeven te praten en door niemand te worden aangesproken. "
De roman is in de ik-vorm geschreven. Afwisselend zien we de wereld vanuit het perspectief van Nico en dan weer vanuit Kine en dat over een periode van zeventien jaar, tussen 1997 en 2014. Ieder vertelt hoe het is om op te groeien in dit gezin. Nico is een puber, probeert grip te houden op de wereld en verliest zich in feitjes. Ze ontwikkelt een angst voor alles wat met terrorisme en ongelukken te maken heeft en houdt dat allemaal precies bij: vliegtuigrampen, het ongeluk in de Mont Blanc-tunnel, 9/11, de oorlog in Irak. Ze is vooral boos en bezorgd, daar waar haar zus niet zo aan het leven lijkt te lijden en wat flexibeler is. Kine heeft respect voor haar zus: “Gelukkig weet zij altijd wat we moeten doen.” Maar gaandeweg wordt Nico steeds stiller, sluit zich steeds meer af en is het haar zus op wie de verantwoordelijkheid rust. De verbondenheid van de zussen is groot. Kine kan zich wat makkelijker aanpassen en is wat optimistischer van aard. Voor de kinderen zijn er wel vier versies van hun moeder: de lieve moeder die knuffelt, de baldadige moeder die vindt dat je voor jezelf moet opkomen, de alcoholiste die iedereen de schuld geeft en waar de zussen eigenlijk liever niet over praten en de vrouw die steeds weer spijt heeft, zich schaamt en het allemaal beter gaat doen. Het drankprobleem is echter te groot.
Steeds is er weer die humor, zoals wanneer moeder Nora toiletpapier probeert te gebruiken om koffie te filteren. Dat werkt niet en vervolgens zegt ze dat mensen in Balkanlanden alleen maar ongefilterde koffie drinken en dat die koffie zo goed is dat je er zelfs de toekomst mee kunt voorspellen. En de man die geen pakje sigaretten per dag rookt, maar wel een aansteker per dag. Die humor maakt het uitzichtloze eigenlijk nog tragischer.
Mirthe van Doornik heeft zich goed weten te verplaatsen in de gedachten en de ervaringen van jongeren.
"De muren van de metro lijken door de rode en blauwe tegels op een level in een computerspel"
Moeders van anderen is als het ware opgebouwd uit observaties, scenes waarin de auteur op een authentieke manier de jaren negentig van de vorige eeuw neerzet. Logisch, het is de tijd die ze het beste kent, omdat ze er in opgroeide. Een computerspelletje als Rollercoaster Tycoon en allerlei gebeurtenissen zoals de Bijlmerramp, zo herkenbaar.
De auteur sluit ook aan op wat jongeren bezig hield, zoals het kopen van een eigen scootertje en daarmee in vrijheid rondrijden, vriendjes hebben, muziek luisteren, bijbaantjes hebben, films kijken, naar school gaan, dromen van de toekomst, verlangen naar zelfstandigheid. Ze maakt van Nico en Kine geen slachtoffers, geeft ze een eigen stem, zet ze in de modus van relativeren en overleven. En steeds zijn er die kleine zinnetjes, die metaforen die de roman doen sprankelen.
"Een videorecorder is net een tostiapparaat, als de videoband klaar is popt hij eruit als een warm broodje."
Moeders van anderen is een prachtig debuut, een verhaal dat zich in je hoofd vastzet.
Het verhaal ontwikkelt zich tussen twee kernzinnen in. De eerste is de openingszin: “Omdat we kinderen zijn, denken de mensen dat ze alles tegen ons mogen zeggen.” De tweede is het motto van het boek, een citaat uit Wonderful life van Nick Cave: “It’s a wonderful life if you can find it.”
Hoofdpersonages zijn de zussen Nico en Kine. Ze wonen in een buitenwijk in een flat die totaal uitgewoond is, een eindje voorbij de laatste halte van de metro. Als het verhaal begint in 1997 is Nico 14 jaar en Kine 11 jaar. Ze wonen in een uitzichtloze situatie bij hun moeder, die verslaafd is aan alcohol. Ze raken steeds meer geïsoleerd: pesterijen op school, er onverzorgd uitzien, oude kleren, proberen te overleven en het beste ervan te maken. Vader is een beetje in beeld, de zussen verblijven er in het weekend, maar diens nieuwe vriendin Nadien zorgt voor verwijdering.
“Wanneer ze (Nadien) praat klapperen haar oogleden als kleine, nerveuze motjes.”
De kinderen zijn loyaal aan hun moeder, voelen zich voor haar verantwoordelijk. Naar buiten toe zullen ze niets vertellen over de situatie thuis, terwijl het steeds afwachten is wat ze, teruggekomen van school, zullen aantreffen. Ze kunnen het probleem van hun moeder niet oplossen, ze zitten vast aan de thuissituatie, maar willen er dolgraag van loskomen. Ze hebben een baantje en sparen wat.
"Nico heeft de walkman bij elkaar gespaard om de wereld uit te zetten, om met niemand te hoeven te praten en door niemand te worden aangesproken. "
De roman is in de ik-vorm geschreven. Afwisselend zien we de wereld vanuit het perspectief van Nico en dan weer vanuit Kine en dat over een periode van zeventien jaar, tussen 1997 en 2014. Ieder vertelt hoe het is om op te groeien in dit gezin. Nico is een puber, probeert grip te houden op de wereld en verliest zich in feitjes. Ze ontwikkelt een angst voor alles wat met terrorisme en ongelukken te maken heeft en houdt dat allemaal precies bij: vliegtuigrampen, het ongeluk in de Mont Blanc-tunnel, 9/11, de oorlog in Irak. Ze is vooral boos en bezorgd, daar waar haar zus niet zo aan het leven lijkt te lijden en wat flexibeler is. Kine heeft respect voor haar zus: “Gelukkig weet zij altijd wat we moeten doen.” Maar gaandeweg wordt Nico steeds stiller, sluit zich steeds meer af en is het haar zus op wie de verantwoordelijkheid rust. De verbondenheid van de zussen is groot. Kine kan zich wat makkelijker aanpassen en is wat optimistischer van aard. Voor de kinderen zijn er wel vier versies van hun moeder: de lieve moeder die knuffelt, de baldadige moeder die vindt dat je voor jezelf moet opkomen, de alcoholiste die iedereen de schuld geeft en waar de zussen eigenlijk liever niet over praten en de vrouw die steeds weer spijt heeft, zich schaamt en het allemaal beter gaat doen. Het drankprobleem is echter te groot.
Steeds is er weer die humor, zoals wanneer moeder Nora toiletpapier probeert te gebruiken om koffie te filteren. Dat werkt niet en vervolgens zegt ze dat mensen in Balkanlanden alleen maar ongefilterde koffie drinken en dat die koffie zo goed is dat je er zelfs de toekomst mee kunt voorspellen. En de man die geen pakje sigaretten per dag rookt, maar wel een aansteker per dag. Die humor maakt het uitzichtloze eigenlijk nog tragischer.
Mirthe van Doornik heeft zich goed weten te verplaatsen in de gedachten en de ervaringen van jongeren.
"De muren van de metro lijken door de rode en blauwe tegels op een level in een computerspel"
Moeders van anderen is als het ware opgebouwd uit observaties, scenes waarin de auteur op een authentieke manier de jaren negentig van de vorige eeuw neerzet. Logisch, het is de tijd die ze het beste kent, omdat ze er in opgroeide. Een computerspelletje als Rollercoaster Tycoon en allerlei gebeurtenissen zoals de Bijlmerramp, zo herkenbaar.
De auteur sluit ook aan op wat jongeren bezig hield, zoals het kopen van een eigen scootertje en daarmee in vrijheid rondrijden, vriendjes hebben, muziek luisteren, bijbaantjes hebben, films kijken, naar school gaan, dromen van de toekomst, verlangen naar zelfstandigheid. Ze maakt van Nico en Kine geen slachtoffers, geeft ze een eigen stem, zet ze in de modus van relativeren en overleven. En steeds zijn er die kleine zinnetjes, die metaforen die de roman doen sprankelen.
"Een videorecorder is net een tostiapparaat, als de videoband klaar is popt hij eruit als een warm broodje."
Moeders van anderen is een prachtig debuut, een verhaal dat zich in je hoofd vastzet.
1
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Jan Stoel
Gesponsord
Deze thriller trekt je razendsnel mee in een complot met onbetrouwbare staatslieden met hun eigen agenda's, internationale conflicten en hoogoplopende bedreigingen voor de samenleving.
