Onzichtbaar spel

Stijl, vorm en ritme vormen de boventoon in de boeken van Stefánsson. Zoals hij het zelf aangeeft: het verhaal is maar één van de violen in het orkest dat een roman is. Een relatief simpel of ‘klein’ verhaal weet hij uit te vergroten door de keuze van stijl, door het gebruik van taal. Op die manier verteld hij verhalen binnen een verhaal waardoor ik als lezer het gevoel krijg dat ik deelgenoot ben van een groter universum. Het knappe is dat deze auteur vorm, stijl, atmosfeer én verhaal samenbrengt tot een geheel. Ik heb als lezer niet in de gaten dat ik wordt ‘bespeeld’ – in de goede betekenis van het woord. Ik word naar het randje gebracht, moet naar adem happen en word dan weer een andere kant op getrokken. Dat onzichtbare spel maakt Stefánsson voor mij één van de grootste levende schrijvers van dit moment. Misschien wel de grootste.

Helaas is in de Nederlandse vertaling de ondertitel van de roman weggevallen. En dat terwijl het juist de kerngedachte is in deze roman: ‘Hvert fer maður ef það er engin leið út úr heiminum?’ … iets als: waar ga je heen, als er geen uitweg is uit deze wereld? Die vraag wordt meerdere keren en door verschillende personages gesteld in deze roman. Een vorm van wanhoop, een vraag waar misschien ook geen antwoord op te geven is. Een vraag als een open wond.

Stefánsson gaat niets uit de weg: de dood, liefde, seks, God. Voor hem zijn het geen grote thema’s maar simpelweg zaken die behoren tot het leven van alledag. Ook actuele thema’s zet hij niet groots aan, maar maakt hij tot het alledaagse leven van zijn protagonisten. Voorbeeldje? Over Trump. Als een auteur daar iets over opneemt in zijn/haar boek, dan is het nogal eens uit een vorm van op-de-borst-klopperij. Zo van: kijk mij eens, ik heb er ook een mening over. Stefánsson houdt het klein:
“Als ik wakker word, wacht er in mijn inbox een e-mail van mijn favoriete nichtje die bruist van enthousiasme. Onverschilligheid is een van de grootste misdaden en dus is het goed voor mij oude botten haar woede en geestdrift te voelen. Dan wordt er een beetje aan gemorreld. En het herinnert me eraan dat ons verantwoordelijkheidsgevoel niet met de leeftijd mag vervagen. In onze tijd, schrijft ze, is het hebben van geen mening en apathisch toekijken een misdaad. ‘De straf op korte termijn is Donald Trump. Op lange termijn de immense schade aan de aarde, burgeroorlogen, extreme weersomstandigheden als gevolg van het broeikaseffect’ ”
Lees het fragment gerust nog een keer, het zegt zoveel in een paar regels. Daarbij hoort dan ook een compliment voor de vertaling. Goed gedaan!

Een bijzonder boek over mensen die om een of andere reden aarzelden toen ze geconfronteerd werden met de liefde, zij die hun geluk hebben verloren. En die toch in staat zijn zichzelf te vergeven en terug te kijken zonder de ogen te hoeven sluiten.