Wat een stelligheid!

Dit is een TED-talk van meer dan 400 pagina’s met een heerlijke overdaad aan weetjes en feitjes die ervoor zorgen dat je op elk feestje het middelpunt bent. Het is geen wetenschap, laat staan hogere wetenschap, maar misschien is dat ook wel goed. In ieder geval zijn miljoenen mensen opgewonden over dit boek.

Ik vind het allemaal nogal slordig.

Harari stelt dat alles bestaat uit algoritmen: reeksen van instructies. Zelfs de mens. Er is geen geest, geen ziel, geen zelf, geen vrije wil ... we bestaan puur uit neurochemische signalen. De mens is daarmee terug te brengen (i.e. reductionisme) tot alleen maar eentjes en nulletjes en die kunnen door een computer worden nagebootst.

Mijn grootste probleem met dit boek is de stelligheid waarmee Harari zaken op papier zet. Zo twijfel ik er in grote mate aan dat bio-wetenschappers allemaal reductionisten zijn en ze er stuk voor stuk net zo over denken. Bij herhaling doet Harari dit de lezer geloven, terwijl wetenschappers de laatste jaren juist aangeven dat biologische systemen veel ingewikkelder in elkaar zitten dan we dachten.
Ik heb nog wat van die stellige uitspraken genoteerd, het boek staat er vol mee:
- De industrialisatie medio 19de eeuw was alleen mogelijk in een samenleving die zich van God afgekeerd had. Daarom lopen ze in Afrika nog steeds achter de feiten aan.
- Tegenwoordig komen de grootste bedreigingen voor orde en gezag in de wereld uitgerekend van mensen die nog steeds geloven in God.
- Het kapitalisme (als win-win-situatie) heeft veel meer mondiale harmonie gebracht dan eeuwen christelijk gepreek over naastenliefde en toekeren van de andere wang.
Dit zijn zaken waar je een mening over kunt hebben, uiteraard, maar je kunt het allemaal toch niet als wetenschappelijk bewezen feit presenteren?

Het gevaar van reductionisme is dat er geen opening meer is voor andere denkbeelden. Die tunnelvisie is duidelijk merkbaar bij Harari. Hij vergeet dat “the absence of evidence isn’t the evidence of absence’.
Al die – laat ik zeggen – ‘boude’ uitspraken zorgen ervoor dat ik ook weinig vertrouwen heb in de beweringen die hij doet en de toekomstvisie die hij schetst.

Wat maakt dit boek zo lekker? Zijn vlotte manier van schrijven. De manier waarop Harari geschiedenis, wetenschap en filosofie onderling verbindt en koppelt aan het heden en aan de toekomst. En bijzonder positief: zijn standpunt over de ethische verantwoordelijkheid die de mens heeft ten aanzien van de aarde en de dieren.

Was het boek nou met minder stelligheid geschreven maar veel meer in een vragende vorm, vol verwondering, verbazing en misschien zelfs twijfel … tja … dan …