Meer dan 5,3 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

Vroeger was voor de man alles beter. Of niet?

Kaj Peters 23 juli 2016
In exact 150 pagina's laat Julian Barnes (valse) herinneringen aan een mensenleven voorbij glijden. Hoofdpersonage Tony lijdt aan de oudemannenkwaal dat de intensiteit van zijn levendige jeugdherinneringen los gezongen zijn van de weerbarstige realiteit. Zo voelt het voor hem volstrekt logisch dat kwajongensstreken in een schoolklas en een onbevredigend geëindigde kalverliefde, meer indruk op hem maken dan twaalf jaar huwelijk en de geboorte van een kind. Dan krijgt de weemoedige oude zak een bericht dat gekoppeld is aan die vormende jeugdjaren. Opeens gaat zijn nostalgisch gekleurde perceptie barstjes en ongerijmdheden vertonen. De enige die de verlossende antwoorden heeft, is zijn vroegere vlam Veronica, maar die heeft een pijnlijke band met hetzelfde verleden dat hij tracht te ontrafelen.

'The Sense of an Ending’ (2010) is een toonbeeld van puur vakmanschap. Het roept filosofische overpeinzingen op of onze 'oudere zelf' nog rekenschap af moet leggen over de keuzes en daden van onze 'jongere zelf'. Is iemand op leeftijd dezelfde persoon als de opgroeiende mens waar hij/zij uit voortgekomen is? Kunnen we onszelf 'echt' kennen, of is de persoon die we vroeger waren alleen nog te kennen via de nostalgische blik waarmee we gebeurtenissen accentueren, vervormen, anders invullen of dingen verdrukken die te pijnlijk zijn om van onszelf te accepteren? 'The Sense of an Ending' als de breuk tussen onze jongere zelf tegenover de oudere zelf die altijd maar vanuit een nostalgisch gekleurd filter terug kan kijken.

Daarnaast is het een fijne maatschappijkritische blik op het nostalgische weemoed naar een tijdsgeest die in ons culturele geheugen resoneert als ‘The groovy sixties’. Die esthetisch plezante tijd van mannen in maatpakken (á la Mad Men) die kerkelijke geboden achter zich laten voor seksuele revolutie en emancipatie. 'The Sense of an Ending' als de huidige tendens om The sixties te romantiseren als een kantelpunt in de 20e-eeuwse geschiedenis, terwijl het seksistische juk van ouderwetse zeden en gewoonten nog immer haar duistere schaduw wierp over hoe verschillende geslachten met elkaar omsprongen. Achter de façade van een nieuw ontstaan wereldbeeld bestond nog immer een maatschappij waarbinnen ongehuwde zwangerschap en vrije seksualiteit gedomineerd werden door een puriteins verlangen om christelijke waarden erdoor te drukken. Een kant die we maar al te graag 'vergeten' omwille van de romantische gevoelens die The Stones, The Beatles en andere cultuuruitingen bij ons oproepen.

De roman riep bij mij parallellen op met 'On Chesil Beach' (2007) van Ian McEwan. Een contemporaine reflectie op seksualiteit tussen mannen en vrouwen in de jaren zestig als iets waar er een idee begon te ontstaan van vrijheid en gelijkheid tussen de seksen, maar waar ouderwetse zeden en normen nog immer van grote invloed waren op hoe geslachten en genders geordend waren binnen keurige maatschappelijke normen. In deze roman zijn het de vrouwelijke stemmen die nog altijd gesmoord worden door mannelijk hoofdpersonage Tony in zijn onvermogen om ze te begrijpen. Zo we geneigd zijn de jaren zestig te plaatsen als het moment waarop emancipatoir bewustzijn haar intrede deed in ons collectieve denken; zo laat Barnes zien dat de geschiedenis zijn hiaten en tegenstrijdigheden heeft, dat veel verloren is gegaan in de romantisering van het tijdvak. Dat de jaren zestig misschien nog niet zo'n einde heeft betekend voor seksisme, gender ongelijkheid als het in de populaire beschouwingen toegedicht wordt.

Tony is een nostalgische oude zak die het niet lukt om de vrouwen in zijn leven (zowel jeugdliefde Veronica als zijn uiteindelijke vrouw Margaret) los te zien van zijn eenzijdige blik. De tijd is veranderd sinds zijn noodlottige jeugdliefde tot een einde is gekomen, maar nog altijd worstelt hij met een onvermogen om te begrijpen wat de vrouwen in zijn leven bezighoudt (en hield). Het zaadje voor emancipatie is gelegd, maar de aanzet daartoe wordt nog bemoeilijkt door een nostalgisch verlangen naar een tijd waarin men heden ten dage met enige romantiserende verheerlijking op terugkijkt. Gendergelijkheid is nog een illusie; één die we keurig cultiveren met populaire cultuuruitingen die het betreffende tijdvak in een overdreven positief daglicht zetten.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Kaj Peters