Meer dan 5,3 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

Zonnig Curaçao universeel toneel scharrelende onderklasse

Kaj Peters 12 maart 2016
Vanuit het perspectief van een onderwijzende geestelijke - zelf gekleurd, in een blank mannenbolwerk- beschrijft Brijs zonnige romantiek en duistere schaduwzijde van het Curaçaose eilandschoon. Centraal staat de omgang van broeder Daniel met vader en zoon Tromp: kleine ondernemers die, met een klassieke Dodge Matador, proberen te overleven aan de armoedegrens. Vader Roy probeert het imago van een onverbeterlijke womanizer uit te dragen, zich daarbij schofterig gedragend naar zijn partner Myrna. Zoon Max is juist een gedreven, harde werker die zijn gebrekkige sociale positie achter zich probeert te laten, maar die bekneld wordt door de financiële ruïnes van zijn vader.

Terugkerend thema in Brijs' werk is hoe het kerkelijke invloed probeert te krijgen op het wereldse leven; hier verbeeld met een personage uit het postkoloniale seminarie van missionarissen met de stichtingsdrang om onderwijs en armoedebestrijding te faciliteren. De interne verteller, broeder Daniel, is geboren en getogen op het eiland, terwijl hij tegelijkertijd vervreemd is geraakt van culturele gebruiken als omgang met status, verheerlijken van buitenvrouwen, malafide piramidespelen en het ontwijken van huwelijkse verplichtingen. Deze geestelijke kan alleen inspringen met zijn autoriteitspositie om her en der de familie Tromp op andere gedachten te brengen.

Meestal zijn goedbedoelde adviezen van de geestelijke echter een druppel op de gloeiende plaat tegenover politieke en maatschappelijke omwentelingen op het eiland. Het kolonialisme komt definitief ten einde, waarbij nieuwe politieke bewegingen, soms met geweld en dwang, proberen invloed af te dwingen onder de gemeenschap. Corruptie en slecht functionerende instituties creëren een breedgedragen wantrouwen naar autoriteit en gezag. Op de ruïnes van armoede en wetteloosheid ontstaat een crimineel netwerk van cocaïnesmokkel, dat uiteindelijk alle facetten van het maatschappelijke leven gaat beïnvloeden. Daarnaast spelen omgevingsfactoren als opvoeding en eigen individuele keuzes een niet te onderschatten rol in de tragische levensloop waarbinnen armoede in stand gehouden kan worden. Religie kan voor de familie Tromp niet meer doen dan houvast bieden in moeilijke tijden.

Met een mengeling van spreektaal (papiamento, gebroken engels) en volkse dialogen zet Brijs de eigenheid neer van een dynamische gemeenschap met eigen wetten en regels. Daarbij weet hij wonderwel voorbij stereotypen en karikaturen te komen door zijn personages nooit in de hoek van slachtoffers te duwen. Hoewel zij beïnvloed zijn door maatschappelijke ontwikkelingen, is het nooit een eenduidige verklaring voor ronduit stuitende beslissingen of inschattingsfouten. Etniciteit of huidskleur zijn ondergeschikt aan de universele feilbaarheid van mensen die moeten dealen met teleurstellingen, gefnuikte verlangens en onmogelijkheden. Het specifieke van eigen wetten en regels op zonnig Curaçao is een podium voor de universele menselijke conditie van armoedig leven aan de onderklasse.

Toch is 'Maan en Zon' compositorisch niet helemaal geslaagd. De opzet is dat broeder Daniel 2001 op een beslissend telefoontje wacht van Max, onderwijl reflecterend op vijftig jaar aan herinneringen die hij met de familie Tromp heeft. Weemoedige herinneringen meanderen loom en sfeervol voort, terwijl te geforceerd een spanning opgewekt wordt door te hinten naar tragiek in de tegenwoordige tijd. Nergens komen toen en nu effectief bij elkaar. Zij blijven gescheiden als een artificiële, ongeloofwaardige breuk om tot een explosief slotstuk te komen. De heftigheid van diezelfde climax wordt onvoldoende uitgewerkt in een opbouw die teveel belangrijke aspecten onderbelicht laat.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Kaj Peters