Herkenbare Grunberg

Sinds het meesterlijke Tirza behoort Arnon Grunberg tot mijn favoriete auteurs. Dit betekent dat ik ook zijn andere romans systematisch ben gaan lezen en er iedere keer plezierige leeservaringen aan overhield. Nochtans lijkt het woord ‘plezier’ niet meteen op zijn plaats bij de grimmige wereld die Grunberg in zijn boeken iedere keer opnieuw oproept.

Huid en haar is een dikke turf (523 pagina’s) met als spilfiguur de Nederlander Roland Oberstein, een universitair docent economie in Fairfax (USA). Voor deze Roland valt alles in de wereld te herleiden tot handelswaar. De mens is spijtig genoeg al te vaak geneigd zijn identiteit door valse sentimenten te laten ondermijnen, allemaal gevoelens die ambities in de weg staan. Het lezen van romans is verwerpelijk want daarin wordt die ongezonde hysterie nog eens extra in de verf gezet en zelfs verheerlijkt. Roland is niet van plan zijn tijd te verliezen aan al die flauwekul. Zijn leven staat volledig in functie van het wetenschappelijk onderzoek. Hij is per slot van rekening één van de veertig meest gerenommeerde Adam Smith - kenners wereldwijd.

Dat dergelijke levenshouding moeilijk aan derden te slijten valt, blijkt uit alle andere personages die ‘huid en haar’ bevolken. Roland Oberstein laat vrouw Sylvie en zoontje Jonathan in Nederland achter om zich in de Verenigde Staten helemaal op het onderzoek van de economische ‘bubbel’ te kunnen concentreren.

‘Als kind al besefte ik dat we de werkelijkheid niet aan haar lot kunnen overlaten. Er zijn mensen die zich om haar moeten bekommeren. Jij draagt zorg voor ons kind en het gebit van je patiënten, ik bekommer me om de reëel bestaande werkelijkheid. Zonder jullie te vergeten uiteraard.’

Zijn veel jongere Nederlandse vriendin Violet, met wie hij een lange afstandsrelatie cultiveert, gaat vreemd om te zien welke gevoelens dit bij Roland teweegbrengt.

‘Ik heb geen tijd voor jaloezie. Ik ga er tijd voor vrijmaken, ik ga in mijn agenda bladeren en een datum prikken voor jaloezie.’

Zijn moeder noemt hem een onmens.

Tijdens een conferentie over de Holocaust ontmoet Roland de Amerikaanse Lea. Zij verwacht dat hij haar zal ‘redden’. Het duo ontwikkelt een relatie die gebaseerd is op hun gemeenschappelijke hobby: de genocide. Maar voor Roland moet ook volkerenmoord, net als de liefde, beschouwd worden als een door de markt gereguleerd spel. Lea is getrouwd met de weerzinwekkende politicus Jason, die zich vastklampt aan zijn status, vermits die hem de kans geeft om zijn sadistische lusten ongebreideld te botvieren op een engelachtige jongeman.

En dan is er nog de 19-jarige studente Gwenny. Slaagt zij er in om Roland’s ‘bubbel’ te doorprikken?

Roland Oberstein fulmineert de hele roman door tegen de sentimentaliteit en achterlijkheid van de mensen. Hij zet zich op de kaart als een kille man die zich wijsmaakt dat hij superieur is vermits hij zijn emoties volledig onder controle heeft. Op momenten dat het uiterlijk tonen van gevoelens omwille van sociale conventies als ‘gepast’ ervaren wordt, haalt hij ze voorzichtig uit de kast. Dan probeert hij empathie te tonen door de juiste woorden te gebruiken. Deze beredeneerdheid kan hem immers economisch voordeel opleveren, bijvoorbeeld in de vorm van genot. Toch is Roland niet zo kil en rationeel als hij zelf zou willen. Perverse fantasieën krijgt hij niet zo gemakkelijk weggefilterd. Zullen die gevaarlijke driften uiteindelijk toch zijn ondergang inluiden?

‘Huid en haar’ is opnieuw een intrigerende Grunberg. Het verhaal leest vlot weg, dankzij de spitse dialogen en het creatieve taalgebruik. Ook de cynische humorprikjes bevorderen het leesplezier. Toch heb ik deze Grunberg als een ietsje saaier ervaren dan zijn andere romans. De vele nevenpersonages komen niet altijd even geloofwaardig over en missen diepgang. Hun denken en handelen staat volledig in functie van het effect dat ze daarmee uitoefenen op het hoofdpersonage. Huid en haar is zeker een aanrader voor wie van het eigenzinnige Grunberguniversum houdt. Maar de hegemonie van Tirza blijft overeind!