Over op weg gaan en terugkeren naar waar het begon

Over hoe het is om op te groeien als middelste van negen kinderen in een woelig gezin. Haar oudste broer doet de wind van vrijheid waaien over het gazon aan het kanaal, al zal hij daar zelf achterblijven en gaandeweg ontsporen. Aan de personen in het huis kan zij niet ontsnappen. Een autobiografische roman van Lieve Joris.

'Het was de zomer waarin mijn geordende wereld van eerste tot plechtige communie openscheurde; daarna viel hij nooit meer in de plooi, hij zou voor altijd blijven kieren.'

Wie de aflevering 49 van Winteruur heeft gezien waarin Lieve Joris te gast was bij Wim Helsen, weet dat de favoriete tekst van de inmiddels zesenzestig jarige schrijfster 'Ithaka' is.

'Houd altijd Ithaka in je gedachten.
Daar aan te komen is je bestemming.
Maar overhaast de reis volstrekt niet.
Beter dat die vele jaren duren zal, en dat je, oud al, landen zult op het eiland, rijk met alles wat je onderweg hebt gewonnen, niet verwachtend dat Ithaka je rijkdom geven zal.
Ithaka gaf je de mooie reis.
Zonder dat eiland was je niet op weg gegaan.
Verder heeft het je niets meer te geven.

En als je het armelijk vindt, Ithaka misleidde je niet.
Zo wijs als je bent geworden, met zoveel ervaring, zul je al begrepen hebben wat Ithaka's betekenen.'

Fragment uit Ithaca van K.P. Kavavis


Na haar reizen door het Midden-Oosten, Afrika, Oost-Europa en Azië keert Lieve Joris terug naar het Vlaanderen van haar jeugd, naar het huis aan het kanaal in Neerpelt. Als kind trekt zij naar haar grootmoeder. Als puber wordt ze verliefd op haar artistiek begaafde oudste broer. Hij wijst haar de weg uit het dorp op de muziek van Leonard Cohen en anderen, al zal hij daar zelf achterblijven en gaandeweg ontsporen.

Met vallen en opstaan zoekt Lieve Joris haar eigen weg in de wereld en uiteindelijk haar weg naar het schrijverschap. Haar geboortedorp was een plek om vandaan te gaan, maar haar terugkeer was onvermijdelijk.

Neerpelt is haar Ithaca.


Het boek begint met een paniekerig telefoontje van haar vader. Fonny heeft een auto-ongeluk gehad en ligt in coma. Dat hij onder invloed was, vertelt haar vader er niet bij. Haar moeder hoopte dat hij dood zou zijn, maar nu wil ze dat hij erdoor komt.

'Als hij invalide wordt, zal ze tot het einde van haar leven voor hem zorgen. 'Ik ben zo sterk als een paard,' zegt ze, met een snik in haar stem.
'Ik werk, ik jank en ik bid tot mijne God.''

De aan drank en drugs verslaafde oudste zoon, l'enfant terrible van het gezin Joris, werd door zijn ouders al menige keren opgevangen en steeds meer drijft hij een wig tussen alle leden van het gezin, vooral tussen de ouders en de overige kinderen. Er was weer eens ruzie geweest met mama maar ook met zijn vriendin Annie.

'Met dat uitschot praat ik niet'.

zegt Filip, één van de andere broers uit het gezin.

Het is het meest persoonlijke boek van Lieve Joris waarin we een beeld krijgen van de oudste zoon die het gezin meer en meer terroriseert - vooral zijn ouders - en door zijn manipulatieve en ruziezoekende stijl van communiceren de gezinsleden tegen elkaar opzet.

Soms komt het boek wat warrig en fragmentarisch over alsof de schrijver door een fotoalbum bladert en zo herinneringen ophaaalt.

Tegelijk is het een zoektocht van Lieve Joris naar hoe die gebeurtenissen in haar jeugd haar verdere leven hebben bepaald. Een intiem portret van een Vlaams katholiek gezin van vroeger waarin kleinburgerlijkheid en 'wat zullen de buren wel niet denken?' de norm is. Op die manier geeft het boek een uniek tijdsbeeld van hoe het er aan toe ging in een disfunctioneel gezin. Het zou nog lang duren vooraleer ADHD en andere ontwikkelingsstoornissen bekend werden.

Tegen Fonny's gemeenheid kan Lieve Joris niet op en na een mislukt eerste jaar psychologie aan de unief in Leuven vertrekt ze als au-pair-meisje naar de Verenigde Staten. Daarna volgt ze een journalistieke opleiding en begint reisverhalen te schrijven.

Het is een leven van vallen en opstaan maar Neerpelt blijft aan haar trekken. Aan je wortels ontkom je niet.

Ondertussen zijn haar beide ouders overleden en ook Fonny is er niet meer. Hij stierf in 1998. Op de laatste pagina van zijn dagboek had hij geschreven 'Stoppen roken, drugs, alcolhol'. Vol goede voornemens, als hij ze maakt lijken ken ze zo haalbaar, zo echt. Meestal gesneuveld, nu voorgoed.

Op dat moment zit Lieve Joris in Congo, ver weg van Neerpelt. Wanneer ze overkomt, is ze zeven maanden weg geweest en niets is nog hetzelfde.

Over hoe familie je vormt tot wie je bent, en hoe ver je ook weg gaat, ontsnappen kun je nooit. Het maakt je tot wie je bent, je eigen unieke mens.