Ik heb de winter liefgehad

Jan Wolkers hield het meest van de winter. De laatste fase van zijn kunstenaarschap noemde hij 'Winterbloei'. Hij was aangekomen in de winter van zijn leven, zijn kunstenaarschap en hij zag het als een 'bloei': mooi en aantrekkelijk.
Hij schuifelde ook elke dag door zijn tuin. Ook in de winter. Nee, vooral in de winter.

De beschrijving van de bevroren vijver, in de winter, vind ik hemels:

'Wanneer de vijver bevroren is zie je onder het ijs, die weckfles van de natuur, de bruin geworden krabbescheren op de bodem liggen als verstarde waterwezens. Als het rijp gevroren heeft toont de godin Flora zich nog eenmaal in haar nachtgewaad, minder kleurrijk maar even blinkend als in het voorjaar. De structuur van dorre planten wordt helder als op een diapositief. Je bevindt je in een wereld van dooraderd marmer.'


Alleen iemand met een goed observatievermogen en veel liefde voor de natuur in de winter kan dit schrijven. Zo wondermooi.

Met het citaat uit Robinson Crusoe van Daniel Defoe 'De aarde was frisser en aantrekkelijker dan vroeger' begint deze bundel met kortverhalen, brieven, dagboekfragmenten en essays. Wat hier opvalt is de verleden tijd, alsof iemand uit de (verre) toekomst terugkijkt naar onze tijd en zegt dat de aarde frisser en aantrekkelijker was dan vroeger. Er zit optimisme en hoop in deze uitspraak. Want nu is het precies het omgekeerde. Vroeger was de aarde frisser en aantrekkelijker.

In 1971 verbleef Wolkers een week op het onbewoonde eiland Rottumerplaat. Zijn verslag over zijn verblijf in de vorm van dagboekfragmenten heb ik het liefst gelezen. Als de Robinson Crusoe van de Rottumerplaat is Jan Wolkers helemaal in zijn element.

Het eiland verkennen, vroeg opstaan, de planten en dieren determineren, op foto vastleggen, zelf voedsel verzamelen door te vissen, het is allemaal zijn ding. Uit niets blijkt dat hij behoefte heeft aan communicatie met andere mensen.

Hij is echt een natuurmens: loopt daar naakt rond, schreeuwt met de meeuwen mee.

Wanneer hij een gewonde scholekster verzorgt en een jonge zeehond red door hem bij te voederen toont hij zijn ondernemendheid, inventiviteit en zijn liefde voor de gekwetste natuur.
Wanneer ze zijn zeehondje komen halen - ze hadden gezegd dat ze melk voor hem naar beneden gingen gooien - voelt hij zich verschrikkelijk eenzaam. Dan pas beseft hij hoe alleen hij op het eiland zit.

Uit het kortverhaal 'Wespen' komt een nogal gespannen relatie naar voor tussen zijn vader en Wolkers als kind.

'Daphne een sprookje' vond ik het mooiste verhaal.

Daphne betekent 'laurier' en is een nimf uit de Griekse mythologie. De riviergod Peneus verandert haar in een laurierboom die voor Apollo heilig werd.
Het hoofdpersonage in het verhaal - dat geschreven is in de hij-vorm - is verzot op de oudheid en zijn oudoom wil dat hij rentmeester wordt op het landgoed. Hij stelt echter de absurde eis dat hij dan geen gezin zou stichten in zijn idyllische hof. Waarop de hoofdpersoon het aanbod afwijst.
Maar op een dag moet hij een laurierboom verpotten. Hij houdt van bomen en wanneer hij de laurierboom in de te krappe boom verpot, doet hij een bijna spirituele ervaring op. Hij ziet in de wortels de elegante voeten van een Grieks beeld, een vrouw.
De geestelijke ervaring ervaart hij zo diep dat hij er fysiek opgewonden van raakt. Dat duurt zo de hele dag en op het einde van de dag beseft hij dat de perfecte vrouw heeft gevonden. Hij heeft de natuur leren kennen.
Dan komt zijn spirituele reis, bijna een bekering, tot een einde: hij heeft zijn bestemming gevonden: hier op het landgoed tussen de bomen en de bloemen zal hij blijven wonen.
Daphne is hier een modern sprookje, een 'bekering' van een man tot de natuur, de bomen en de bloemen. Ze zijn voor hem heilig geworden. Zijn liefde voor de natuur zal eeuwig duren net als de liefde van een man voor een mooie vrouw, zoals vereeuwigd in de mythe van Daphne.

De vier columns van AAF BRANDT CORSTIUS zijn een meerwaarde voor het boekje. Ik hou van haar schrijfstijl over actuele onderwerpen, steeds met een vleug humor.

Over een man die op het einde van zijn leven beslist kon zeggen 'Ik heb de winter liefgehad'.