De kracht van literatuur: een toekomstvoorspelling

Een recensie van Als dit zo doorgaat onder redactie van Auke Hulst
Naar aanleiding van de uitkomst van de Amerikaanse verkiezingen, nam Auke Hulst het initiatief voor verhalenbundel Als dit zo doorgaat. De vierentwintig literaire stemmen wenden de zeggingskracht van literatuur aan om ons lezers te laten nadenken over de toekomst, in de stijl van de bekende Amerikaanse science fiction auteur Robert A. Heinlein. Op deze manier wil Auke Hulst ‘het heden bestuderen door te extrapoleren, en waar nodig is te waarschuwen’. Als dit zo doorgaat staat stil bij de vraag: welke wereld zijn we aan het maken? en gebruikt literatuur om een beklemmend vergezicht van de toekomst te schetsen. Actueel en pijnlijk realistisch, maar laten we vooral hopen dat de schrijvers ernaast zitten en dat onze wereld er nog niet zo slecht aan toe is.

Als dit zo doorgaat is een interessante verhalenbundel die je aan het denken zet over de toekomst van onze maatschappij. De overheersende toon is behoorlijk somber, maar gelukkig durft Dautzenberg buiten de gebaande paden te treden en de lezer aan het lachen te maken met zijn ‘de bol.com CPNB Top 40 – week 5, 2027’. Ook Alma Mathijsen, Hanna Bervoets, Ivo Victoria en Auke Hulst zelf wisten te scoren met hun originele en goedgeschreven verhalen. De zeggingskracht van literatuur is hiermee meer dan eens bewezen.
Big Brother is watching You
Zoals in ieder zichzelf respecterende dystopische samenleving, is er ook in Als dit zo doorgaat een hoop aandacht voor een onderwerp als surveillance. In 'Voor de zondeval' schetst Nelleke Noordervliet een rustige en vredevolle toekomst, een Truman Show zonder Truman. Een wereld waarin camera's de mensen op de voet volgen om te zien of iedereen zich braaf aan de regels houdt en de schijn van geluk ophoudt. Ook in 'achter glas' speelt surveillance een grote rol en lijkt het hoofdpersonage gebrainwasht door De Staat. Hetzelfde geldt voor het ijzersterke ´Normalisatiebureau´, een verhaal dat zich afspeelt in Groningen (!) én Fahrenheit 451 citeert, waarmee Auke Hulst deze heerlijke bundel beëindigd.

Helaas weet niet iedere auteur de thematiek op een originele en eigen wijze te verwerken. ´De knorrige koningin´ van Mohammed Benzakour bijvoorbeeld, lijkt een combinatie van Animal Farm, The Bees (Laline Paull) én de mythe van Icarus. Geen punten voor originaliteit helaas.

Van politiek tot poëzie
Dat politiek en poëzie soms hand in hand kunnen gaan bewijzen verschillende bijdragen in deze bundel. Zo schetst Jannah Loontjes een sombere toekomstvisie in haar gedicht 'Must Be a Way Out of Here', terwijl ‘Wij’ gaat over een onbekende dichter en het einde van zijn wereld. De zonnige verschijning van Kus Kus in het verhaal ‘Jacques d’Or’ is eigenlijk al poëzie op zich

Toch zijn er ettelijke verhalen waarin het puur om politiek en recht draait. In 'Alternatieve vragen en antwoorden' stelt Lieke Marsman niet enkel het regime van Trump in vraag, maar ook de volgzaamheid van de Nederlandse regering. 'Pussy I' is de atoombom die op Nederland viel wegens een oorlog tussen Amerika en Rusland en Daan Heerma Van Voss heeft een verrassend interview met de moordenaar van de president. Zowel 'Dossier X' als 'de zaak 17/26' beschrijven een bijzonder proces.
Strijd voor diversiteit
Als dit zo doorgaat bespreekt een veelvoud aan actuele thema’s, waarvan diversiteit een belangrijk onderdeel is. Van #blacklivesmatter in het verhaal 'Een glimp van wie je zou kunnen zijn' tot de walgelijk realistisch beschreven moslimhaat in ´De neuzen van onze laarzen´ - Walter van den Berg neemt je in dit verhaal mee op raid in Amsterdam en het gaat er niet al te netjes aan toe. Ook de vluchtelingenproblematiek steekt haar kop boven het maaiveld in ‘Businessmodel’, een schrijnend verhaal over twee jongen kinderen die vluchten via een boot.

Feministen kunnen hun hart ophalen aan ‘Een wereld zonder mannen’, waarin vrouwen het heft in eigen hand nemen. Een gedurfd verhaal dat zich recht tegenover boeken als The Handmaid's Tale en Only Ever Yours positioneert. Hoewel het verhaal van Alma Mathijsen hier en daar te luguber voor woorden is, is het wel eens tof om te lezen hoe vrouwen de macht hebben gegrepen, in plaats van in een slachtofferrol belandt zijn.

Hanna Bervoets kiest voor een heel andere invalshoek en schrijft een verrassend verhaal over robotisering en virtuele werelden, in combinatie met de zorg. De ideale oplossing voor zieken en eenzame ouderen? Of is het juist een aanklacht tegen de ontmenselijking van de zorg en de maatschappij op zich?

Een lach en een traan
Tussen alle sombere toekomstvisies was er dan plots een verhaal dat me hardop deed lachen. A.H.J. Dautzenberg verrast met een hilarisch kortverhaal, een bol.com CPNB Top 40 lijst uit de toekomst. Met eervolle vermeldingen voor oa. Stella Bergsma, Tim Hofman, Jesse Klaver, Ellie Lust, Hendrik Groen en nog veel meer.

‘Behoefte om te drijven’ van Ivo Victoria, bezorgde mij ook tranen, maar dan van ontroering. Zijn verhaal over de apocalyps druipt van de originaliteit door de keuze van hoofdpersonages op leeftijd. Misschien wel het beste verhaal in de bundel. Ook in ‘Ervaringsmachine’ heeft het einde der dagen geslagen. Dit is opnieuw een ontroerend verhaal over een slepende ziekte in een veranderende wereld. Vooral deze quote trok mijn aandacht: “Sciencefictionscenario's komen sneller uit dan we denken, maar toekomst is slecht herkenbaar met gewone mensen als de hoofdrolspelers." Ten slotte wist ook Jan van Mersbergen bij mij een gevoelige snaar te raken met het poëtisch geschreven ‘Afscheidsmusical’, een verhaal over een jurk. Juist de dingen die niet gezegd worden wegen het zwaarst in dit verhaal.

Een verzameling sombere en deprimerende toekomstvoorspellingen om je wakker te schudden★★★★☆
Deze recensie verscheen ook op Boekvinder.be.