Kleurloosheid: de ondergang van de westerse wereld

Met Concept M heeft Aafke Romeijn een actuele Science Fiction roman geschreven met een politieke invalshoek. Het boek speelt zich af in het jaar 2020. In een Nederland dat sterk lijkt op het huidige, maar met één belangrijk verschil: de ziekte kleurloosheid. Kleurloosheid ontwricht de maatschappij verder en verder. Medicatie is onbetaalbaar voor particulieren en de overheid kan de kosten nauwelijks nog dragen. Het hoofdpersonage Hava is een zogenoemde kleurloze, maar besluit te radicaliseren tegen het systeem dat kleurlozen zo pampert. Ze gunt Nederland, en de wereld, een toekomst zonder kleurlozen. En zij kan het weten. Toch?

Algemene gedragingen en andere richtlijnen

Concept M begint met een adviesbrochure voor kleurlozen, opgesteld volgens de Nieuwe Algemene Richtlijn Kleurloosheid 2019. Hierdoor besef je meteen dat er iets bijzonders aan de hand is in Nederland en dat de ziekte serieus genomen moet worden. De brochure geeft ook een vervreemdend effect, omdat de gebruikte termen buiten de normale woordenschat reiken. Het maakt nieuwsgierig naar meer. Pas tijdens het boek zul je gaan begrijpen wat er allemaal in deze brochure staat. Een originele start van een origineel verhaal.

De rit van haar leven

Het grootste gedeelte van het verhaal wordt verteld tijdens een autorit. De vijfentwintigjarige Hava - grijs haar, doorschijnende huid, diepzwarte ogen - is onderweg naar het Radboudziekenhuis in Nijmegen. Het precieze doel van haar reis wordt pas later in het verhaal onthult, maar je weet algauw dat ze in ieder geval wordt opgewacht door de pers. De vele details over het wegennet vertragen het verhaal hier en daar, terwijl je als lezer zit te popelen om meer informatie te krijgen over het reisdoel van Hava.

Tijdens de autorit kijkt Hava terug op haar leven. Hoe haar moeder zich op de barricades wierp voor de rechten van kleurlozen en een echte mediapersoonlijkheid werd. Hoe ze in de voetsporen van haar vader trad door zich toe te leggen op de Germanistiek. En hoe ze Elf, Broer, Atte ontmoette en zich aansloten bij UFO, de terroristische beweging die het afgelopen jaar aanslagen pleegde op onder andere een fabriekspand waar medicatie voor de kleurlozen geproduceerd werd. Tegelijkertijd luistert Hava in de auto naar de nieuwsuitzending op de radio, waarin minister-president Stork beschuldigd wordt van belangenverstrengeling.

Voor een Science Fiction roman vind ik dat de world building ietwat achterblijft. In plaats van de aandacht voor het wegennet, had ik graag meer gelezen over hoe het Nederland van 2020 verschilt van het huidige Nederland. Nu lijkt alles, op de ziekte kleurloosheid en de politieke situatie met de Middenpartij na, precies hetzelfde te zijn als nu. Terwijl ik me kan voorstellen dat de uitbraak van zo'n ziekte in de jaren vijftig impact zou hebben op veel aspecten van het land en de toekomst ervan.

Het einde van de westerse wereld

Het feit dat het hoofdpersonage Hava zelf een kleurloze is en toch radicaliseert tegen de manier waarop de samenleving hen alles op een presenteerblaadje aanbiedt is zeer interessant. Ze rookt en drinkt en doet alles wat haar ziekte haar verbied. Maar door zich aan te sluiten bij UFO gaat ze nog een stapje verder. Algauw wordt ze het gezicht van de acties van UFO, een strijder tegen kleurloosheid. De personages en hun overtuigingen krijgen echter een gedegen uitwerking zodat de lezer begrijpt waarom ze tot bepaalde acties overgaan. Ik had het echter wel tof gevonden als we meer kleurlozen hadden ontmoet in de loop van het verhaal - ondersteunen zij de missie van Hava of juist niet?

Concept M leest vlot en zit goed in elkaar. Aafke Romeijn reflecteert in haar debuutroman op onze huidige maatschappij. De radicalen van UFO voorspellen dat kleurlozen binnen een jaar in de meerderheid zullen zijn. Dat zal het einde van de westerse wereld betekenen volgens hen. Je zou bijvoorbeeld kunnen denken dat het boek hiermee verwijst naar hoe de samenleving omgaat met gehandicapten, mensen met een andere afkomst, vluchtelingen, een andere religie of een andere seksualiteit dan de heteroseksuele norm. Politieke correctheid versus vrijheid van meningsuiting lijkt het debat te bepalen. Hoe dan ook toont het verhaal aan dat een tweedeling tussen 'wij' en 'zij' altijd voor slachtoffers zorgt. In beide kampen.

Een meer dan prima debuutroman waarin aangetoond wordt dat er in de Nederlandse literatuur zeker plaats is voor de gedachte-experimenten die aan de oorsprong van Science Fiction staan. Meer van dit!

Politiek geladen gedachte-experiment in een toekomstig Nederland ★★★★

Deze recensie verscheen ook op Boekvinder.be.