Klassenoorlog in een luxueuze torenflat

Een aantal jaar geleden zag ik boekverfilming High Rise in de cinema. Ik was onder de indruk van de psychologische thriller die zich afspeelt in één flatgebouw. De rijken wonen bovenaan en de armen helemaal beneden. Langzaamaan ontstaat er echter een oorlog tussen de verschillende verdiepingen. Meteen nam ik me voor om het boek van J.G. Ballard te lezen, maar het duurde erg lang voor ik me aan mijn eigen belofte hield. Begin januari nam ik eindelijk de tij voor High-Rise.

Een flat als symbool voor de samenleving

In High-Rise verhuist neuroloog Robert Laing naar een wolkenkrabber met een bijzondere hiërarchie. De luxueuze torenflat telt veertig verdiepen en is van alle gemakken voorzien: een gym, een supermarkt, een weelderige tuin op het dak. Hoe hoger je komt, hoe duurder de appartementen zijn. Het hele gebouw wordt bevolkt door mensen uit de rijke middenklasse. Laing komt terecht op de 25ste verdieping, behoorlijk in de buurt van de top. Helemaal bovenin het penthouse woont architect Royal.

Royal ziet het flatgebouw als een sociaal experiment met als ideaal: de samenleving als smeltkroes. Mede door stroomuitval en gebrek aan water lopen de spanningen in de flat echter steeds hoger op. Laing woont in een gebouw vol luide feestjes, orgieën en agressie. Hoe zeer hij ook de objectieve waarnemer probeert te spelen, hij kan niet ontkennen dat er een oorlog is ontketend tussen de verdiepingen.

Op de tweede verdieping huist de documentairemaker Richard Wilder, die zo zijn eigen ideeën heeft over de bewoners van de bovenste regionen. Hij probeert met vallen en opstaan de top van de toren te bereiken.

Een sterk begin

De openingszin van High-Rise is er eentje die je meteen meesleept in het verhaal. Je weet dat er iets bizars staat te gebeuren. Ondanks het feit dat ik de film al had gezien, was mijn nieuwsgierigheid meteen gewekt.

Later, toen hij op zijn balkon van de hond zat te eten, dacht dokter Robert Laing na over de uitzonderlijke gebeurtenissen die in de afgelopen drie maanden in dit gigantische appartementencomplex hadden plaatsgevonden.

Helaas is het geen verhaal dat gemakkelijk leest. J.G. Ballard maakt gebruik van lange zinnen en het complete verhaal voelt ietwat afstandelijk aan. Dit maakt dat de leeservaring een trage is. Hoewel ik heel graag wilde weten hoe het verhaal verder zou gaan, moest ik mezelf soms dwingen om verder te lezen.

Afgunst, lust en haat

High-Rise is een ontzettend sterk verhaal dat zich afspeelt in één flatgebouw. Er ontstaat ruzie tussen de etages: de rijksten aan de top vinden het geen probleem om de mensen op de benedenverdiepingen te teisteren. En dat gaat ver. Heel ver. De slechte kanten van de mens komen boven in al haar lelijkheid. Op dat vlak doet het verhaal denken aan De stad der blinden. Zeer interessant is bovendien dat de bewoners alleen nog maar oog hebben voor wat er in de flat gebeurt. De buitenwereld is op slag vergeten. En dat is wederzijds. De post wordt niet meer bezorgd. Het afval stapelt zich op en geen van de bewoners gaat nog naar zijn werk. Alle normen en waarden verdwijnen als sneeuw voor de zon. Afgunst, lust en haat vieren hoogtij.

Genot en geweld gaan hand in hand

J.G. Ballard schuwt geweld niet in deze roman. Vrouwen kunnen niet langer veilig door de torenflat bewegen. Verschillende van hen krijgen te maken met geweld en verkrachtingen. Ook mannen bevinden zich soms op het verkeerde moment op de verkeerde plaats. De bewoners meppen op elkaar in, met alle mogelijke wapens. Het is pervers om te lezen hoeveel men geniet van het uitoefenen van geweld. Tijdens het lezen kreeg ik soms echt een naar gevoel. Bovendien is de manier waarop de mannen in dit boek vrouwen gebruiken als seksuele voorwerpen echt walgelijk. Walgelijk realistisch misschien, maar ook gewoon walgelijk.

Hoewel High-Rise af en toe een opgave was om te lezen - het las zo traag! - heb ik op een vreemde manier wel genoten van het gruwelijke en soms ietwat perverse verhaal. De klassenoorlog in de luxueuze torenflat van veertig verdiepingen, vormt een interessante bespiegeling op ons mens-zijn. In deze situatie verdwijnen alle normen en waarden namelijk uit het raam. Afgunst, lust en haat vieren hoogtij. Een interessant gedachte-experiment van J.G. Ballard.

Deze recensie verscheen ook op Oog op de Toekomst.