Een bijzondere vrouw

Het boek heet Gisèle (de beeldend kunstenares Gisèle D’Ailly-van Waterschoot) maar gaat vooral óók over de dichter Adriaan Roland Holst (Jany). Jany is een fameus rokkenjager maar valt als veertiger voor de charmes van zowel Gisèle als voor de actrice die hij als kind al kende: Mies Peters. Met Mies krijgt Jany een jarenlange relatie die ze ‘trouw in ontrouw’(tevens een dichtbundel van Roland Holst) noemen. Er blijven namelijk altijd ook anderen in het spel. Het verhaal wordt door deze drie personen afwisselend verteld. Interessant om te lezen over het kunstenaarsmilieu van de jaren dertig en veertig van de 20e eeuw. Er komen bekende namen voorbij: J.C. Bloem, Menno ter Braak, Eduard du Perron, Joep Nicolas.

Jany kan nogal zwaarmoedig zijn, twijfelt aan zichzelf, aan zijn dichtkunst. Mies is lichtzinnig, speels, ambitieus en niet al te kieskeurig. Gisèle is fijnzinnig, intelligent, iemand van principes. Ze is gelijkwaardig aan de dichter, ze praten samen over hun beider kunst, ze heeft invloed op hem. Er ontstaat een soort van driehoeksverhouding maar Jany vertelt Gisèle eerlijk dat hij meer begeerte voor de ander ervaart, juist omdat hij haar onbegrijpelijker vindt.
De tegenstelling Jany/Mies is mooi weergegeven in deze passage:
‘Mies was opgewekt met een zekere vastbeslotenheid, alsof ze zich had voorgenomen dat het glas altijd halfvol was. Ze kon naar een bewolkte lucht kijken en zeggen: ‘Het wil heel graag mooi weer worden’. De zon stond als-ie niet scheen in haar ogen altijd op doorbreken. En als het regende zei ze:‘Daarginds wordt het al lichter’. Op die momenten kon hij haar wel fijnknijpen. Zijn gedachten gingen altijd precies de andere kant op. Dingen die goed gingen konden nooit lang duren, en iets naars was een voorbode voor nog veel ergere dingen.’
Een typering van hun relatie:
'Hun liefde bewoog zich over een route die zich steeds verlegde, met haltes waarbij de een uitstapte en zich na een poosje weer op een volgende halte bij de ander voegde, waarna de ander op zijn beurt uitstapte.‘

Het meest boeiend vond ik de episodes die spelen in de aanloop naar en in de Tweede Wereldoorlog. Er was natuurlijk de, in deze kunstenaarskringen zeer belangrijke, kwestie van de Kultuurkamers. Moeten ze zich daarbij aansluiten en wat zijn de consequenties als je dit weigert? De hoofdpersonages maken verschillende keuzes. Collaboratie, jarenlang onderdak verlenen aan artistieke joodse vluchtelingen, zelf onderduiken. Ondanks alles worden er kunstavondjes georganiseerd, wordt voorgelezen uit eigen werk, zijn er theatervoorstellingen. Er ontstaat vooral in het Amsterdamse appartement van Gisèle een heel speciale situatie!

Is het mooi geschreven? Hmm niet in het bijzonder. Soms wat teveel uitgesponnen, te wijdlopig. Vooral speciaal door het verhaal.(is mijn mening)
Susan Smit heeft nog de honderdjarige Gisèle gesproken. Een heel bijzondere, een fantastische vrouw, kon ik zelf concluderen na het bekijken van de documentaire ’Het steentje van Gisèle’, uitgezonden via Het uur van de wolf na haar overlijden in mei 2013. Een aanrader na het lezen van dit boek.
http://www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1347854