de levens van Jan Six en Geert Mak

De levens van Jan Six, een familiegeschiedenis.
De nieuwste van Geert Mak. Waar Geert Mak ook verblijft: Jorwerd, Amsterdam, Europa, Istanbul, de Verenigde staten van Amerika, en zo verder, hij keert altijd weer terug naar Amsterdam. Over zijn rondreizen en terugkeren kan ook een boek geschreven worden.
Amsterdam. Over die stad valt veel te schrijven, vanuit welke invalshoek dan ook. De enige republiek in dit Koninkrijk: Amsterdam. De stad waar zoveel nationaliteiten huizen toen en nu. Oorspronkelijke bewoners en vluchtelingen, door de eeuwen heen de bevolking. De familie Six, koopmannen en handelaren, vluchtten ooit en velen met hen, eeuwen geleden, vanuit Frankrijk en kwam in Amsterdam terecht, ging uiteindelijk tot de elite behoren.
Mak neemt ons weer, met zijn typerende meanderende vertelstijl, bij de hand en laat ons de eeuwen zien, in alle duisternis, schaduw, donkerte en verlichting. Het eb en vloed van het bestaan. Mak doet de Jannen Six en nazaten aan de hand van schilderijen, voorwerpen, aantekeningen en dagboeken van hen herleven. Ook eeuwen van rijke, steeds rijker wordende families, een stad, een aantal provincies, een republiek, een koninkrijk, een land, Europa, de wereld komen aan bod. De macht en onmacht van de bevolking. Ongelijkheid van verdeling van middelen, zoals het toen was, door de eeuwen heen en nu in zekere mate nog steeds is. De rijkdom van de gegoede burgerij en evenzogoed het verval daarvan. De wijzingen in de posities van deze elite in de loop van lange tijd.
Mak schuwt de pittige thema’s niet, hij benoemt ze: Nepfuncties en opgeblazen ambten. Het uitbuiten van overzeese wingewesten, partner in slavernij. Mannen uit de gegoede burgerij, ook van het geslacht Six gingen weliswaar in dienst, maar namen niet deel aan de strijd aan het front. Dat was in de tijd van Napoleon, de 1e wereldoorlog. De ondergeschikte positie van de vrouwen, ook al werd er binnen de eigen kringen getrouwd, vermogen trouwde vermogen, stand trouwde stand, na het huwelijk had de vrouw geen zeggenschap meer. Het door de koning toegezegd krijgen van een adellijke titel in de 19e eeuw.
De familie Six, ook zij waren, zoals vele rijken, verzamelaars door de eeuwen heen. Het ging om schilderijen, munten, poëzie, proza, gebouwen, landerijen en overige. Men onderhield, voor zover het kapitaal het toeliet, deze erfenis van kostbare verzamelingen. Toch moest er uit geldgebrek worden verkocht, of viel de verzameling uiteen door het vererven, of vernietiging door een boze schoonzus. De Jan Six van deze eeuw beheert de resterende kunstverzameling, hij past erop als een goed huisvader. Op afspraak te bezichtigen.
Er was ook kunstzinnig talent in deze familie Six: toneelstukken en poëzie werden geschreven, er was een keramiste, schilderes.
In de vorige eeuwen, nadat de familie Six ‘aanzien had verworven’ door goede handel te drijven en een fors kapitaal op te bouwen konden de daaropvolgende generaties potverteren, kregen banen met macht toegeschoven, en schoven op hun beurt banen door aan de vermogenden, omdat dat zo hoorde.
Mak beschrijft de keuzes welke de aristocratie en het patriciaat, ook de familie Six op een gegeven moment uiteindelijk wel moest maken. Men probeerde lang de kringen gesloten te houden: onder andere leven van het kapitaal wat er nog was, binnen de kring huwen, verkopen van eigendommen, totdat ook zij weer moesten gaan werken om aan inkomen te komen, terug naar de bron: gewoon geld verdienen.
Op bladzijde 470 schrijft Mak: ‘In wezen gaat dit boek – dat zie je vaak pas achteraf – over ongelijkheid en ongelijkwaardigheid.’
Mijns inziens gaat het in dit prachtige boek ook om wat Mak op blz. 404 schrijft over het: ‘Met moeite uitzetten van een paar lijnen’ over het karakter van de Six-en. Hij verwijst daarbij naar een citaat van Marguerite Yourcenar: ‘De grafiek van een mensenleven uitzetten.’ Een grafiek die geen rechte lijn is van de wieg tot het graf, maar drie curven ‘die elkaar voortdurend naderen en zich van elkaar verwijderen: dat wat een mens geweest meent te zijn, dat wat hij heeft willen zijn en dat wat hij werkelijk was.’ Mak geeft daarbij aan dat er ‘Natuurlijk duizend vragen blijven.’
Een mooi Geert Mak boek. Alweer. Een boeiende tijdreis door zes ongeveer zeven eeuwen.