Beroerd geschreven of beroerd vertaald?

De bibliotheek heeft een leuk initiatief: de Vakantiebieb. Daardoor kan je in de vakantie een aantal ebooks gratis lezen en zo kom je wel eens een boek tegen dat je normaal niet zo snel zou openslaan, zoals dit. Na een pagina of vijftig had ik door dat dit geen boek voor mij was, waardoor ik het wellicht geen eerlijke kans heb gegeven. Neem deze recensie vooral niet te serieus.

Dit boek heet eigenlijk ‘De winkel in Blinkett Street’, maar ik noem het ‘JUFFROUW IVERNESS!’. Dat komt door dit citaat:

‘Hij ving haar op toen ze viel. Vlug tilde hij haar op in zijn armen. Haar natte rokken draaiden om hem heen en haar hoofd rolde tegen zijn schouder.
“Juffrouw Iverness,” hijgde hij. “Juffrouw Iverness!”’

Laten we het bovenstaande fragment kort bespreken. De ‘hij’ heet Jonathan en het is natuurlijk heel goed van hem dat hij JUFFROUW IVERNESS! opving toen ze viel, dus alvast: complimenten voor Jonathan. Dat hij haar optilt in zijn armen is een beetje vreemd, want hoe zou je iemand die je net hebt opgevangen anders optillen? Dat haar natte rokken zich om hem heen draaiden is ook een beetje vreemd. Ten eerste moeten die rokken dan wel heel lang zijn, maar het kan zelfs dan niet. Natte kleding plakt aan je lichaam en is zwaar, het is onmogelijk dat die kleding gaat zwieren en om iemand anders heen draaien. Het lijkt ook nog eens alsof de rokken zelf besluiten om te gaan draaien, maar dat zou alleen kunnen als ze behekst zijn en tenzij ik een groot stuk plot heb gemist, is dat hier niet zo. Dat haar hoofd tegen zijn schouder rolt is een beetje eng. Zou hij haar net onthoofd hebben? Wordt dit een HORRORROMAN?

Ik kan iedereen geruststellen: dat is niet zo. JUFFROUW IVERNESS! is niet onthoofd en blijft het hele boek aanwezig (met haar hoofd vast aan haar lichaam), net als Jonathan. Sommige hoofdstukken zijn vanuit haar perspectief geschreven (soms heet ze opeens Camille), andere vanuit dat van hem. Camille is de dochter van een eenvoudige winkelier, Jonathan de zoon van een ‘lord’ die zijn fortuin is kwijtgeraakt. De lord in kwestie bezat een dure robijn, maar dat ding is gestolen (lees: een excuus geworden om Camille en Jonathan bij elkaar te brengen). Net als in Titanic eigenlijk, waar een diamant een excuus was om twee mensen bij elkaar op een boot te krijgen.

Dit boek heeft een christelijke inslag, maar het was niet zo erg als ik vreesde. Ooit las ik een ander boek (ook via de Vakantiebieb) waarin op ongeveer elke pagina God werd gedankt en de lezer werd verteld hoe goed iedereen volgens Zijn woord leefde. Ik heb geen enkel probleem met religie in fictie, ten slotte zijn veel mensen religieus en verdienen zij een stem in de literatuur, maar ik was toch blij dat dit boek mij geen christelijke moraal door de strot probeerde te duwen. Wat wel een beetje vreemd is, is dat deze christelijke inslag gecombineerd wordt met citaten zoals het eerste citaat uit de recensie. Daarnaast stoort het me ook hoe JUFFROUW IVERNESS! wordt omschreven:

‘Hij moest aan juffrouw Iverness denken. Alles in de afgelopen dagen was ongewoon geweest, maar dat hij haar mee naar huid genomen had, was nog het meest buitengewone.
Hij herinnerde zich hoe licht en fijn ze gevoeld had in zijn armen, maar ze had ook iets sprakelends wat hij intrigerend vond. […] Juffrouw Iverness had pit. […] Wat zag ze er anders uit bij daglicht. Zijn eerste ontmoetingen met haar waren gekenmerkt door onrust. Toen had ze pijn en was haar uiterlijk aangedaan door ontberingen. Maar vandaag was haar zwarte haar ontsnapt aan de kam en krulde het in zachte golven om haar gezicht. Haar zachte gezichtskleur benadrukte haar hoge jukbeenderen en de volheid van haar lippen. Maar wat hem het meest trof, waren haar ogen. Die waren net zo zwart als haar haar – mysterieus en scherp. En verrukkelijk.’

In dit citaat is JUFFROUW IVERNESS! licht, fijn, zacht en nog een keer zacht (?). Dat kan natuurlijk, ik zeg niet dat het iets is waar ik het mee eens ben, maar het kan. Het wordt alleen wel een beetje vreemd als er in elk hoofdstuk wordt vermeld dat JUFFROUW IVERNESS! heel zelfstandig is, voor zichzelf op kan komen en zelf haar problemen oplost. Door dezelfde Jonathan die de bovenstaande omschrijving geeft. Dat klopt gewoon niet.

Dat continu vermelden wat er gebeurt is een probleem van de twee perspectieven. Als we iets lezen vanuit het perspectief van JUFFROUW IVERNESS! is het meestal prima, maar daarna komt er een hoofdstuk van Jonathan waarin hij gaat uitleggen wat we net hebben gelezen (en andersom ook: na Jonathan blijft JUFFROUW IVERNESS! vol verwarring achter en krijgen we weer een hele uitleg). Lezers zijn best intelligente mensen. We kunnen zelf nadenken. We hoeven geen personages die dat voor ons doen.

Wat ik interessant vind, is dat ik niet kan bepalen of het boek beroerd is geschreven of beroerd is vertaald. Ik neig naar het laatste. Zo is er een scène waarin Jonathan, die naast erfgenaam ook apotheker is, een ziek kind voor het eerst ziet, een kind dat hij niet kent. Hij spreekt het kind aan met: ‘Hoi, lieverd.’ Ik heb het ebook op mijn telefoon gelezen en ik kan daar niets terugzoeken, anders zou ik de scène hebben geciteerd, maar in de context klonk dat ‘lieverd’ vrij fout, terwijl Jonathan een soort heilige is en het ongetwijfeld allesbehalve fout was bedoeld. Ik zou best de Engelse versie hiernaast willen zien om te beoordelen of dit de keuze van de auteur of van de vertaler is geweest. Ook kloppen sommige formuleringen gewoon niet:

‘Ze legde de broche op het bureau. Ze hoefde de inscriptie niet te lezen om zich de woorden ervan in herinnering te roepen.
We weten dat voor hen die God liefhebben, alle dingen meewerken ten goede.’

Dit is meteen de enige keer dat God wordt genoemd, dus laat je als niet-gelovige vooral niet afschrikken als je graag een slecht boek wilt lezen. Ik vind ‘zich de woorden ervan in herinnering te roepen’ zo’n raar Nederlands. Het zal vast wel goed zijn, er heeft een redacteur aan dit boek gewerkt, maar wie zegt dat nou? ‘Hé Truus, zie je dat boek? Ik roep me de woorden ervan even in herinnering.’ Het kan ook aan mij liggen hoor, ik kom uit Brabant en misschien ben ik alleen maar simpele formuleringen gewend.

En dan die komma in de laatste zin. Waarom staat die daar? Zou dat in het Engels zo horen? Besefte de vertaler dat de zin ingewikkeld is en de lezer halverwege even op adem wil komen? Leunde de vertaler per ongeluk met zijn of haar vinger op de komma op het toetsenbord? Het is natuurlijk los van die komma ook een rare zin. Dat eerste gedeelte snap ik nog wel, tot die beruchte komma. Het woord ‘dingen’ is vaag, dat kan van alles zijn. Het zou bijvoorbeeld over personeel kunnen gaan, dat gelovige mensen personeel hebben dat graag meewerkt. Of over toeval, dat hier waarschijnlijk wordt bedoeld. Maar kan toeval wel meewerken? ‘Meewerken’ impliceert dat er overleg is geweest, dat er een soort ‘team work’ aan de gang is. Het is ook nog niet alleen ‘meewerken’. Het is ‘meewerken ten goede’. Is dat niet dubbelop? Kan je ook op een slechte manier meewerken of zullen we dat toch maar tegenwerken noemen?

Het is niet zo dat ik dit citaat eruit pluk om te zeuren, want het boek staat vol met dit soort formuleringen. Misschien stoort het heel veel mensen niet, maar mij leidde het echt af van het verhaal. Dat was jammer, aangezien het ook weer niet zo beroerd was dat ik graag afgeleid wilde worden.

Het boek is dus niet alleen maar ellende. De auteur heeft haar best gedaan om het een plot te geven en alle plotgaten te vullen – en dat is aardig gelukt. Het einde is ontzettend voorspelbaar, maar onderweg ernaartoe komen er steeds meer interessante elementen naar boven drijven. Zo zijn er bijvoorbeeld de ouders van JUFFROUW IVERNESS!, die ontzettend interessant zijn. De auteur geeft hen een vleugje uitwerking, maar niet genoeg. Hier had de roman best wat psychologischer en uitgebreider mogen zijn, hier had meer achtergrond geschreven mogen worden, dat zou het verhaal geloofwaardigheid en spanning (en misschien zelfs een extra ster van mij) geven. Ook de vader en de zus van Jonathan zijn ontzettend interessant, veel interessanter dan de hoofdpersonen zelf. Dat komt doordat ze niet perfect zijn en juist daardoor kunnen ze een stukje karakterontwikkeling laten zien dat niet overdreven door de hoofdpersonen wordt benoemd. Het is heel vermoeiend om te lezen dat Jonathan een keer of zes vindt dat JUFFROUW IVERNESS! is veranderd, ik wil als lezer zelf tot die conclusie kunnen komen.

Het is jammer dat het boek ongeveer druipt van het moraal. Niet het christelijke moraal waarvoor ik vreesde, maar iets hypocrieters. Het is heel irritant dat Jonathan vindt dat JUFFROUW IVERNESS! zo zelfstandig is en haar eigen problemen kan oplossen, terwijl hij continu achter haar aanloopt om haar te ‘redden’ en zij haar redder ook nodig blijkt te hebben. En dan het einde. Aan de ene kant is het mooi dat de auteur het boek niet helemaal een happy end geeft, daar heb ik respect voor en dat kwam onverwacht, aan de andere kant heb ik sterk het gevoel dat dat einde is bedoeld om bepaalde personages te straffen en de lezer een les mee te geven.

Ik wil best iets leren van een roman, maar ik wil zelf bepalen wat. De auteur hoeft me dat niet voor te kauwen. Daarnaast zou het ook leuk zijn als een verhaal fatsoenlijk is geschreven – of op zijn minst fatsoenlijk is vertaald.

2 sterren, want het verhaal had potentie en de tweede helft van het boek maakte bijna genoeg goed voor een voldoende.

Bonuscitaat:
‘Jonathan voelde zijn hart bonzen.’

Ik zal het even herschrijven:
‘Gelukkig voelde Jonathan zijn hart bonzen, hij zou dat al het hele boek lang moeten voelen, want als hij zijn hart niet voelde bonzen, zou dat betekenen dat hij dood was.’