Als een loopveer naar beneden

Dat iemand niet snel het achterste van zijn tong laat zien bewijst Richard Russo in Allemans gek. Het boek, dat met Sully in zekere zin voortborduurt op het eerdere Niemands gek, bevat tal van bijzondere personages die stuk voor stuk het leven interessant maken.

Russo start zijn verhaal met een korte vertelling over het dorp waar de lezer zich bevindt. Vervolgens keert hij naar Douglas Raymer, politiechef van North Bath. Hij is bij de begrafenis van rechter Flatt wanneer hij voor de zoveelste keer herinnerd wordt aan zijn overleden vrouw Becka. Vlak voor haar dood ontdekte hij dat ze een minnaar had en hij is vastbesloten te ontdekken wie het is. Tegelijkertijd is hij ontevreden over zijn presteren, terwijl het stadje hem harder nodig heeft dan ooit. Raymer probeert, terwijl hij zoekt naar de geliefde van zijn overleden vrouw, te redden wat er te redden valt.

Ondertussen krijgt de lezer de kans mee te kijken met onder andere Sully, Rub en Carl; allen personages met hun eigen problemen. Sully kampt met zware hartproblemen, maar weigert een behandeling aan te gaan. Carl, burgemeester van de stad, ziet de problematiek in de stad groeien, en doet er, ondanks zijn gezondheidsproblemen, van alles aan om het op zijn manier beter te maken. Rub is in dienst bij Sully en wordt ingezet om de meest rottige taken op te lossen. De vraag is echter in hoeverre hij dit door kan zetten.

Allemans gek wordt interessant door het scala aan verschillende personages. Het verhaal begint met de niet-sympathiek ogende Raymer. Zijn gedachten en zeggingen worden bij vlagen gekunsteld weergeven en zijn handelen is vreemd; hij verdient weinig begrip. Echter, Russo investeert grondig in de weergave van de geschiedenis en maakt Raymer zo langzaam tot een bijzondere man, die je – ondanks zijn mindere kant – wellicht kunt begrijpen.

Zo ook bij de andere personages. Stuk voor stuk hebben ze vreemde gedragingen en passen ze niet geheel binnen de ‘normale’ maatschappij. Echter, door de uitgebreide geschiedenisweergaven van Russo wordt het gedrag van de mannen helder en kun je hier en daar zelfs begrip krijgen. In tegenstelling tot het feit dat ze in het huidige leven niet snel het achterste van hun tong laten zien, ligt hun verleden als een open boek op tafel.

Helaas hebben die uitstapjes naar het verleden ook een keerzij. Bij vlagen is Russo zo lang van stof dat hij de lezer dreigt te verliezen. Bovendien is het, zeker in het begin van het verhaal, lastig de draad van het ‘huidige’ vast te houden. Keer op keer wijkt Russo af van het eigenlijke verhaal en zet hij de lezer op een zijspoor. Wanneer de personages, hun handelen en hun doelen nog niet geheel vertrouwd zijn zorgen de uitstapjes voor verwarring. Daarbij is het verhaaltempo uiterst laag. Zeer gedetailleerd en met grote zorgvuldigheid gaat Russo te werk. Hij slaat geen gegeven over, maar haalt op die manier de vaart uit het verhaal.

Gelukkig verbetert dit naarmate het verhaal vordert. Russo sterkt zijn roman met goed beschreven dialogen en bijzondere wendingen, waardoor hij de plot aantrekkelijker maakt. Bovendien blijft hij de lezer, waar nodig, voorzien van extra informatie, om zo diepgang aan te brengen in zijn verhaal. Goedgekozen blijkt de aard van de personages. Velen hebben een bijzondere rol- burgemeester, politiechef, (ex-)crimineel- en geven daarmee het verhaal een extra laag. Hun problematiek (overspel, armoede, ziekte, rouw) is soms heel herkenbaar, waardoor ze dicht bij de lezer in de buurt komen, terwijl ze tegelijkertijd – door hun functie – veraf staan. Russo creëert op die manier een bijzonder gegeven. Tegelijkertijd is ook de plot interessant. Russo combineert bijzondere gebeurtenissen op een juiste manier met het alledaagse leven en zorgt zo voor een interessant, maar zeker niet overdreven verhaal.

Allemans gek is een bijzonder boek dat zorgt voor vertwijfeling. Enerzijds is het verhaal boeiend en zijn de personages aantrekkelijk. De keerzij ligt in het verhaaltempo en de talloze uitstapjes van Russo.