Wagendorp raakt de juiste snaar

"Mijn moeder heeft de woorden gevonden. De tijd heeft haar herinneringen gepolijst, afgesleten moet je misschien zeggen, zodat ze er tekst bij durft te maken." De eerste zinnen uit Een zaterdagmiddag van Bert Wagendorp zijn raak. Meer dan raak. In een korte, bondige novelle beschrijft Wagendorp het verhaal van het ongeluk in de Tweede Wereldoorlog. Feitelijk, zakelijk, treffend. Als een bom.

Met drie prachtige verhaallijnen geeft Wagendorp zijn novelle vorm. Allereerst vertelt hij het verhaal van de moeder van Bram junior; het verhaal waar het om draait. Ze heeft eindelijk de woorden gevonden om het verhaal over het ongeluk op de zaterdagmiddag in de Tweede Wereldoorlog te vertellen. Bram junior, journalist, hoort eindelijk het echte verhaal over zijn oom Bram: "Ik wil feiten, geen emoties; dat stelt haar gerust. Emoties hebben de feiten lang genoeg verborgen gehouden: ze is 81."

Op vakkundige wijze weet Wagendorp dat feitenrelaas vervolgens meerdere malen te onderbreken met diverse andere verhaallijnen waardoor hij de ontknoping uitstelt. Met een bijzonder goed geconstrueerd verhaal weet hij de lezer langzaam door het doolhof van herinneringen en tijdsprongen naar de climax te leiden. Onderweg vertelt hij het verhaal van Bram junior als kind. Dat verhaal onderbreekt hij vervolgens door elementen uit het heden toe te voegen. Geheel ongemerkt ontstaan zo drie lijnen: het heden waarin het interview plaatsvindt, het verleden van Bram junior, waarbij hij zijn opa leerde kennen en het verleden van Brams moeder, waarin het ongeluk plaatsvond.

“Al lezend in zijn schriften schuiven zijn en mijn jongste levensjaren in elkaar.” Gaandeweg het verhaal trekt Bram junior dezelfde conclusie als de conclusie die de lezer al eerder trok: de verhalen staan niet los van elkaar. Het verhaal dat de moeder van Bram vertelt is voor menigeen niet nieuw. Echter, de manier waarop Wagendorp dit verhaal als basis kiest voor het verhaal van de opa van Bram junior is uniek. In weinig woorden weet hij de kern van het verhaal te gebruiken om het verlies dat de opa heeft moeten leiden onder woorden te brengen. En daarmee maakt hij Een zaterdagmiddag tot veel meer dan een oorlogsnovelle.

“De oorlog trok vrij ongemerkt aan het stadje voorbij. Alleen waren na drie oorlogsjaren alle joodse inwoners, meer dan honderd, spoorloos verdwenen.” Zoals de oorlog ongemerkt voorbij trok, trekt het verhaal in Een zaterdagmiddag ongemerkt aan de lezer voorbij. Tot de laatste bladzijde. Dan ontdekt de lezer dat ook hier ongemerkt belangrijke woorden gezegd zijn. Woorden die om meer gaan dan louter oorlogsellende. “Maar er worden nu eenmaal meer verwachtingen beschaamd dan er in vervulling gaan, er zijn voor ons arme zielen meer desillusies beschikbaar dan uitgekomen dromen.”