Akelig, ontroerend beklemmend

“Je hersenen zijn als porseleinscherven” met deze vergelijking maakt Suzanne Young het onderwerp in het boek Het programma helder. Het programma is het eerste deel van een nieuwe trilogie en Young maakt een prima start. Het programma is beklemmend, origineel, akelig, ontroerend en zou door iedereen gelezen moeten worden.

Sloane woont in een land waar mensen van Het programma op haar letten. In dat land wordt veel zelfmoord gepleegd door jongeren. Om deze ‘epidemie’ te stoppen, worden de jongeren nauwlettend in de gaten gehouden. Wanneer de broer van Sloane zelfmoord pleegt, wordt zij extra in de gaten gehouden. Haar vriend, James, wordt op een dag door Het programma meegenomen, omdat hij ziek zou zijn. Sloane kan het zelf nog maar een paar dagen volhouden, maar dan wordt zij ook meegenomen door Het programma. Ze zou ook ziek zijn en een zelfmoordpoging hebben gedaan. Tijdens de activiteiten bij Het programma is het de bedoeling dat Sloane haar verleden gaat vergeten. Maar lukt dit ook? Is ze wel ziek?

“Zelfmoord is tenslotte besmettelijk”, de gedachte die de jongeren vanaf het begin te horen krijgen. Young maakt in dit boek verschillende zware onderwerpen bespreekbaar, op een aantrekkelijke manier. Zo bespreekt de het onderwerp zelfmoord, maar ook het vergeten van je verleden en het ‘zijn van iemand’. Het verteltempo in dit verhaal ligt hoog, waardoor Young de lezer blijft boeien. Daarnaast zorgt ze af en toe voor een onverwachte wending, waardoor het verhaal nog aantrekkelijker wordt. Zo wordt James meegenomen door Het programma en komt Realm, iemand van Het programma, op een belangrijk moment in het leven van Sloane. Ook de mysterieuze ‘pil’ in het verhaal zorgt ervoor dat de lezer het verhaal kan waarderen.

De indeling van Het programma is logisch en gestructureerd, waardoor het verhaal beter tot zijn recht komt. Door het verhaal op te delen in drie delen (voor de opname, tijdens de opname en na de opname van Sloane) krijgt de lezer een helder beeld van de situatie. In verschillende delen roept Young vragen op bij de lezer; deze vragen worden pas later beantwoord. Waarom heeft James allerlei namen op zijn arm getatoeëerd? Wat zit er in de pillen die Sloane moet nemen? Is Realm nu goed of is hij kwaad? Door alleen met Sloane mee te kijken, weet de lezer niet meer of minder dan zij. Toch krijgt de lezer in het derde deel een informatievoorsprong, omdat de lezer geen geheugenverlies heeft en Sloane wel. Dat wekt spanning op en maakt het verhaal interessant. De foto van Brady en James is voor de lezer bekend, voor Sloane is het één groot vraagteken. Ook de aparte reacties van Sloanes ouders op de ontmoetingen met Lacey (een oud vriendinnetje van Sloane) of James zijn voor de lezer logisch, terwijl ze voor Sloane vreemd zijn.

Via mooie zinnen als “Ze wissen me” of “Hij ligt op zijn rug in het niets te staren en ik weet dat hij verloren is. En ik ook” weet Young indruk te maken op de lezer. De emotionele passages in het boek raken de lezer en de kilheid waarmee de programmeurs handelen zorgt voor kippenvel bij dezelfde lezer. Via zinsneden als “ze hebben haar ontleed,’ antwoordt Miller, waarna hij een nagel uitspuugt. ‘Ze hebben haar schedel gekraakt, er stukjes uitgehaald en die vervolgens teruggelegd als een vrolijke puzzel. Alsof ze gewoon niet echt meer is” probeert Young de essentie van het verhaal weer te geven en de lezer te laten nadenken. Dit lukt haar zeker. De gruwelijkheid van de gebeurtenissen dringt op indrukwekkende wijze door.

Het programma, het eerste deel van een nieuwe serie, maakt indruk. Suzanne Young weet de lezer te raken met een boeiend onderwerp, een heldere structuur en een mooie schrijfstijl. Door het hoge verhaaltempo weet ze de lezer bij het verhaal te houden en via mooie zinnen als ‘je verdient het het leven te leiden dat je wilt’ probeert ze de ernst van de zaak uit te leggen. Haar boodschap – je hebt recht op je eigen leven vol herinneringen – komt daardoor goed uit de verf. Haar woorden raken de lezer. “Soms is het enige wat echt is het heden.”