Lastig boek, maar de moeite waard

Lente is het derde deel in de serie, die begonnen is met “Herfst”, waarna “Winter” volgde. Later dit jaar wordt de serie afgesloten met “Zomer”.
Het verhaal kent twee, eigenlijk drie, verhaallijnen, die vrij laat bij elkaar komen. De eerste is die van Richard, een oudere (en bijna uitgerangeerde) filmmaker, vooral van televisieseries. Zijn tekstschrijver en muze Paddy Heal sterft aan het begin van het boek. Hierdoor voelt hij zich gedwongen om een oud en nogal vreemd project op te pakken, een film over een mogelijke ontmoeting tussen de schrijvers Rainer Maria Rilke en Katherine Mansfield, die in de jaren ’20 tegelijkertijd in een Zwitsers dorp woonden. Dit project is jaren blijven liggen en het zal nu ook niet echt van de grond komen. Wij maken kennis met hem op het moment dat hij op een station in het noorden van Schotland staat, misschien wachtend op een trein. Hij communiceert veel met een denkbeeldige dochter, een substituut voor zijn echte dochter met wie hij al lang geen contact meer heeft.
De tweede (en derde) verhaallijn begint met Brit, een bewaakster in een soort asielzoekerscentrum dat meer een gevangenis is. Over de asielzoekers wordt gesproken als de “deets”, een terecht onvertaalde woordspeling, die erop duidt dat ze worden gezien als criminelen (gedetineerden). Zij is niet helemaal gelukkig met haar werk, maar denkt er ook niet al te veel over na, omdat dan haar geweten begint op te spelen. Het moment dat de twaalfjarige Florence erin slaagt op miraculeuze wijze hier binnen te komen en de directeur aanspoort om de toiletten schoon te laten maken, is een keerpunt in haar denken. Zij laat zich door Florence overhalen om de trein te pakken naar het noorden van Schotland. Florence is een vage en geheimzinnige figuur. Hoe slaagt zij erin om door de bewaking van het azc te komen? Hoe slaagt zij erin om een bordeel binnen te komen, alle klanten weg te jagen en de vrouwen daar te bevrijden? Dit zijn vragen die niet echt worden beantwoord; zij blijft ook voor de lezer een mysterie.
Op het noord-Schotse station ontmoeten de drie hoofdpersonen elkaar. Hun reis zal vanaf hier gezamenlijk verder gaan.
Tussen neus en lippen wordt Smith’s maatschappijkritische standpunt duidelijk, kritisch over bijvoorbeeld Trump, de opvang van asielzoekers en de Brexit, zonder dat zij drammerig wordt of hier lang over uitweidt. Het zet de lezer echter wel aan het denken!
Het is geen boek dat “lekker wegleest”; je moet er moeite voor doen om “erin te komen”, maar je wordt er wel voor beloond. Net zoals Brit door Florence wordt meegesleept naar Schotland, word je als lezer meegesleept door dit boek. Dit boek laat zijn sporen na!