De kwantumsprong van Isidorus van Rillington

De vondeling, die Isidorus van Rillington genoemd wordt door zijn voogd en mentor de poortwachter en kloostermonnik Giles, begint zijn leven in ‘±’ 1373 zonder identiteit. Hij is een onbeschreven blad en zijn slimme geest neemt als een spons alle boekenkennis op waar hij maar zijn handen op weet te leggen. Giles heeft hem geleerd hoe je al die kennis zuiver en systematisch in je geheugen opslaat. Zijn voogd redt hem van een vroege dood én van de bedoelingen voor zijn leven van de abt, die dit kind aanvankelijk zag als potentiële ongeletterde landarbeider ten dienste van het klooster. Hij mag op kosten van het klooster gaan studeren in Oxford.

Zo begint Isidorus zijn lege geest te vullen met kennis over de wereld via het lezen van klassieke filosofische werken en studie. Om vervolgens deze kennis systematisch te memoriseren, te ordenen en voor zijn leven lang op te slaan in zijn geest. Het vertoeven in de bibliotheek van zijn geest noemt hij ‘zijn ommegang’. Gaandeweg maakt Isidorus onderscheid tussen zijn systematische geheugen en zijn natuurlijke. Om zijn kennis ook na zijn dood te vereeuwigen verlangt hij er naar om een groot architect te worden en een kathedraal te bouwen die zijn weerga niet kent.

Hij voelt zich gehinderd door zijn natuurlijk geheugen, omdat het hem afleidt van het kortste pad richting de uitvoer van zijn ambitieuze plan. Hoe meer zijn lichaam rijpt in zijn puberteit des te meer trekt zijn lichaam hem weg van zijn systematische geheugen naar het veel vluchtere, zinnelijke natuurlijke geheugen. Deze ‘natuurlijke’ ommegang is de pest voor Isidorus kortst uitgestippelde weg naar wat hij wil bereiken, een groot Bouwmeester zijn, maar zijn jonge lichaam kan geen weerstand bieden tegen de verlokkingen van de vriendschap, verliefdheden en het studentenleven.

Isidorus heeft als jong volwassene al een prachtige stad in zijn hoofd ontworpen met fantastische gebouwen waar hij al die wetenschappelijke boekenkennis in opgeslagen heeft. Door de natuurlijke omwegen in zijn leven (afleiding door vrienden, alcohol, slaapgebrek, vrouwen enz.) toetst en schaaft hij deze kennis bij aan zijn zintuigelijk ervaren werkelijkheid. Daarom wordt hij een voortreffelijke heelmeester, maar door gebrek aan praktijk en ervaring een waardeloze wanna-be architect. Gaandeweg sleuren de gebeurtenissen om hem heen hem steeds meer weg van zijn lange termijn doel.

Dit boek toont een ware odyssee getrouw aan de traditie van Homerus, die zich afspeelt in de Middeleeuwen. Op zoek naar... ja, wat... Isidorus gaat overal en bij iedereen te rade. Hij maakt omzwervingen door heel Europa en Azië en net als Odysseus wordt hij zich steeds meer bewust van de werking van zijn geest. Hij verovert steeds meer inzicht in wie hij in wezen is. Hij ontmoet de yogi Long Gum Pa. Deze verfrommelt in een meditatieve ontmoeting Isidorus’ illusie over zijn eigen fenomenale geest en gooit het weg met de woorden: “Het is niets.” Dat shockeert hem, maar slechts voor een moment.

Uiteindelijk ontdekt Isidorus dat meerdere omgangen mogelijk zijn en dat ze allemaal naar hetzelfde inzicht leiden. Superzweverig geworden van dit inzicht vergeet hij te eten totdat hij weer door de werkelijkheid ingehaald wordt. Zijn grote mystieke inzicht wil hij verwerken in een passend bouwwerk. Niet bouwwerken moeten vereeuwigd worden maar dit inzicht via een groots bouwwerk. Hij vestigt zich als heelmeester in Konstanz en lobbyt bij de machten om er een kathedraal te bouwen. Hij belandt in een vergeetput, waar hij zijn levensverhaal begint over te dragen aan zijn ‘duistere vriend’.

Dit verhaal lijkt in mijn ogen op een sprookje uit Duizend en een nacht. Alleen is het plot gebouwd rondom pijlers aan historische feiten over de wereldlijke en geestelijke machten en gebaseerd op de kennis uit werkelijk bestaande werken van klassieke filosofen. Dat maakt dit boek voor iedereen heel prettig leesbaar, lijkt mij, en als je er zin in hebt leer je ook nog eens een stevig aantal levenslessen aan de hand van de belevenissen van Isidorus de hoofdpersoon in dit boek.

De verhalen in dit boek, die Isidorus’ ommegang uitlichten, zijn geweldig leuk om te lezen. De schrijfstijl van Jan van Aken is virtuoos, poëtisch, heel aards, vaak hilarisch ontwapenend, maar ook af en toe gruwelijk historisch realistisch. Het ligt op het puntje van mijn tong om te vertellen over dit inzicht waar dit verhaal werkelijk om draait, maar... lees dit fantastische verhaal zelf en kijk wat het met jouw eigen ‘ommegang’ doet.