Een tergend traag boek, maar toch mooi

Ook het derde en laatste boek van deze trilogie heb ik met plezier gelezen. Naar mijn smaak zijn sommige andere Murakami's (met name De Opwindvogelkronieken en Ten zuiden van de grens) net wat sterker, en vooral ook strakker geschreven, maar kniesoor die daar op let.

In mijn reacties op de vorige twee boeken van 1q84 heb ik al het nodige gezegd over het surrealistische karakter van dit boek en over de even onwaarschijnlijke als ontroerende liefde van Aomame en Tengo, die als tienjarigen een intens moment hadden van woordloze liefde, en die elkaar twintig jaar later tastend weer trachten te vinden. Als lezer moet je wel willen geloven in die ongrijpbaar surrealistische wereld en in die vreemde zoektocht, want anders haak je helemaal af. Dit derde deel is dan de afronding van die zoektocht, een afronding die (zoals steeds bij Murakami) veel vragen open laat maar die naar mijn smaak toch in het teken staat van hoop. De hele trilogie staat in het teken van onzekerheid, omdat alles in de wereld veranderlijk is en ongewis en omdat de wereld zomaar kan omslaan in een totaal andere wereld. Ook staat hij in het teken van vervreemding en eenzaamheid, want alle personages zijn eenzame satellieten die ronddolen in een voor hen onbegrijpelijk universum. Maar toch is er ook de hoop op liefde en vriendschap: een onzekere en wankele hoop, maar toch een hoop die tijdelijke troost en bescherming biedt.

Boek een was langzaam, boek twee voerde het tempo enorm op, boek drie staat weer in het teken van vertraging, stilstand, wachten, dan ineens weer versnelling en dan weer traagheid. Bijna tergend, soms. Maar dit past wel bij o.a. Tengo's bespiegelingen over de ondoorgrondelijke tijd die nu eens pijlsnel gaat en dan weer onbegrijpelijk traag. En bovendien kregen sommige passages naar mijn smaak juist door die traagheid een bijna mediterend karakter. Ook is er veel herhaling in het boek: formuleringen die steeds terugkeren, dingen die meerdere keren opnieuw worden uitgelegd. Maar dat past wel weer bij het zoekende en tastende verloop van het verhaal: de personages herhalen sommige dingen steeds opnieuw, omdat ze steeds de betekenis van die dingen net niet kunnen vatten. Die traagheid en herhaling is mijns inziens dus best functioneel: aan de andere kant vond ik wel dat het boek daardoor soms te veel aan spanning verloor. Ook was het einde van boek drie minder sterk dan ik had verwacht en gehoopt. Niettemin vond ik dit boek een mooi slot van een mooie trilogie.