Een irritant en aantrekkelijk land

Peter Giesen woonde vijf jaar in Frankrijk als correspondent voor de Volkskrant. In Retour de France blikt hij terug op deze periode door via de Route Nationale 7 van Parijs naar de Côte d’Azur te rijden.
‘Ik heb overwogen om mijn boek over de Route Nationale 7 af te blazen. Wie wil nog een romantisch boek lezen? Zou ik me niet beter kunnen concentreren op de duistere kant van Frankrijk, die sinds 2015 zo veel relevanter lijkt dan de herinnering aan Brigitte Bardot of Serge Gainsbourg?’, schrijft Giesen in de inleiding. Uiteindelijk zette hij toch door, omdat Frankrijk volgens hem meer is dan de strijd tussen het Westen en het islamisme. Dit conflict komt zeker terug, maar Retour de France is vooral een lofzang op de rijke cultuur en fascinerende geschiedenis van ons favoriete vakantieland.
Deze balans tussen actualiteit en nostalgie wordt gewaarborgd door de slimme opzet van het boek. Giesen legt via de Route Nationale 7 een concreet traject af, waarin hij verschillende onderwerpen ophangt aan specifieke plaatsen langs deze snelweg. Bij de voormalige koninklijke residentie Fontainebleau legt hij bijvoorbeeld uit waarom Frankrijk nog steeds zo gevormd wordt door zijn vroegere monarchie, feodale tradities en hofcultuur. Deze generaliseringen worden verlevendigd door situaties die Giesen zelf heeft meegemaakt. Zo kun je in Nederland in een paar muisklikken een bankrekening openen, terwijl in Frankrijk de medewerkster voor elk wissewasje toestemming moet vragen aan haar baas. Volgens de journalist heerst er bij veel instanties nog steeds een miniatuurkoning over zijn eigen afdeling of bedrijf.

Naast de specifieke plekken die worden aangedaan, zijn er twee onderwerpen die als een rode draad door Retour de France lopen. Giesen noemt dit zelf de scharnierpunten van zijn correspondentschap: de aanslagen in 2015 op onder andere Charlie Hebdo en concertzaal Bataclan en de verkiezing van Emmanuel Macron. Zonder diep in te gaan op de daadwerkelijke gebeurtenissen worden de gevolgen ervan geschetst en gekoppeld aan de huidige staat van het land. Kan Macron het Franse platteland vlottrekken en boeren verleiden tot schaalvergroting en innovaties? Wanneer je bij Moulins de snelweg verlaat, kom je in het slaperige plattelandsdorpje Thiel-sur-Acolin terecht. Hier gaat Giesen bij boeren op bezoek om uit te leggen waarom veel bedrijven nog steeds in handen zijn van een familie. ‘Als je in de huiskamer van boer Blanchonnet zit, begrijp je het wel. Hij hoopt dat zijn bedrijf straks wordt overgenomen door zijn zoon… Nu komt de buitenwereld wreed tussenbeide en dreigt de markt een einde te maken aan de overdracht tussen generaties op het Franse platteland.’
Voor wie met heimwee terugdenkt aan zijn recente vakantie naar Frankrijk, is Retour de France minder geschikt. Giesen staat niet uitgebreid stil bij de pittoreske vergezichten, maar schrijft in plaats daarvan een actueel relaas gebaseerd op gedegen onderzoek gecombineerd met zijn eigen ervaringen. Hoe hij zelf na vijf jaar correspondentschap aan het land terugdenkt, wordt kort en bondig samengevat in het laatste hoofdstuk: ‘Een irritant en aantrekkelijk land. Zo heb ik het ook ervaren.’