Van slaaf tot vrije burger!

Met de “Ondergrondse spoorweg” heeft Colson Whitehead een vinger in de wonde geplaatst van de jonge staat USA.
Hij beschrijft een zwarte bladzijde uit de geschiedenis van Amerika door de ogen van slaaf Cora, en graag citeer ik een passage die veel omvat en weergeeft waar het om gaat: ”…En ook Amerika is een waanidee, het grootste van allemaal. De blanken geloven – geloven met hart en ziel – dat het land hun rechtens toekomt. Dat zij het recht hebben indianen te vermoorden. Oorlogen te beginnen. Hun broeders tot slaaf te maken. Als er in deze wereld ook maar van enige gerechtigheid sprake zou zijn, zou dit land niet mogen bestaan, want het is gegrondvest op moord, diefstal en wreedheden. …”
Graag stel ik mij de vraag: is er veel veranderd. Het antwoord is neen, want nog steeds worden mensen van allerlei kleur en ras – en niet allen in Amerika – vernederd, achter uitgesteld, als paria behandeld… dit boek is voor mij een terechte aanklacht tegen de gruwel die mensen andere mensen laten ondergaan en waar wij met velen – bewust of onbewust – in mee stappen en een oog(je) voor toeknijpen.
Het boek verhaalt de geschiedenis van Cora. Cora is geboren als slaaf op de katoenplantage van de familie Randall, gelegen in Georgia – Zuidelijke staat in Amerika.
Op de katoenvelden moet zij en de andere slaven werken tot ze er bij neervallen. De toezichters behandelen hen als beesten en om het minste worden ze afgeranseld, of misbruikt en verkracht.
Zij willen maar mogen en kunnen hun stem niet laten horen en ondergaan en dragen gelaten hun lot.
Een enkeling wil zijn lot niet verder ondergaan en neemt de vlucht naar het vrije Noorden. Velen slagen hier niet in en laten de dood in hun vlucht of worden teruggehaald door de slavenjagers en ondergaan dan mensonterende straffen waar elke slaaf moet naar kijken om hen duidelijk te maken dat ze niets of niemand zijn.
Cora beslist uiteindelijk haar kans te wagen en ontsnapt samen met medeslaaf Caesar om via de ondergrondse spoorweg uiteindelijk in South-Carolina en vervolgens in North-Carolina te geraken, waar ze een nieuw leven opbouwt, echter steeds met de idee dat ze opgejaagd wild is en alle dagen kan worden opgepakt en/of verraden door medemensen.
De ondergrondse spoorweg is een geheim netwerk van personen die de gevluchte slaven helpen in hun vlucht naar vrijheid en naar een menswaardig bestaan. Tijdens deze vlucht echter worden ze toch nog steeds als minderwaardig behandeld en moeten ze hun toevlucht zoeken tot zolders en kelders en als ze al een baantje krijgen is dit niet altijd het fijnste baantje dat je je kunt indenken.
Ridgeway maakt in opdracht van de Randalls jacht op de weggelopen Cora en slaagt na lange tijd in zijn opzet en vindt Cora terug. Tijdens de terugreis tracht Cora opnieuw – tevergeefs - te ontsnappen.
Uiteindelijk lukt het Cora om aan haar belager Ridgeway en zijn gevolg te ontsnappen en weet ze hem zelfs te slim af te zijn en kan ze vluchten naar het vrije Noorden.
Colson Whitehead’s “De ondergrondse spoorweg” is een vlot geschreven werk. Hij beschrijft vrij plastisch het wedervaren van slaven, zonder de gruwel en ontberingen uit de weg te gaan. Dit boek doet denken aan “De negerhut van Oom Tom” en aan “Twaalf jaar een slaaf”, maar verhaalt een stuk ongekend deel van het lijden en vluchten van slaven.
Dit is een boek dat niemand onberoerd kan laten en hopelijk zet het mensen aan tot denken, want dit boek en verhaal is actueler dan we denken.