Geweldig Gelaagd én Geslaagd

Amerikaanse Goden van Neil Gaiman is een intelligent, interessant en boeiend boek waarover je oneindig kunt filosoferen en waar je na herlezing iedere keer op nieuwe verwijzingen stuit. Deze jubileumeditie bevat daarnaast allerlei toevoegingen die het toch al zo geweldige verhaal nog wat extra cachet geven.

Enkele dagen voor de vrijlating van Shadow Moon uit de gevangenis sterft zijn vrouw waardoor hij eerder wordt vrijgelaten om bij haar begrafenis te kunnen zijn. Onderweg ontmoet hij meneer Wednesday die uiteindelijk zijn nieuwe werkgever wordt. Vreemde en buitenissige gebeurtenissen zijn aan de orde van de dag. Shadow ondergaat het allemaal stoïcijns. Samen reizen ze door Amerika op zoek naar bondgenoten want er dreigt een onderlinge godenoorlog . Deze bondgenoten blijken er nogal vreemde ideeën op na te houden en zijn zonder uitzondering nogal zonderlijk.

Het verhaal lijkt in eerste instantie een aanklacht tegen de oppervlakkige Amerikaanse samenleving. Toch gaat het dieper dan dat. Het lijkt meer op een zoektocht naar de ziel van Amerika. Parallel hieraan loopt de zoektocht naar de ziel van Shadow. Het raakt de vraag wat nu eigenlijk ‘leven’ is en wanneer aanpassing leidt tot een vorm van ‘niet leven’. De migranten in Amerika hebben zich moeten aanpassen aan het land en dat doen de Amerikaanse Goden ook. Maar wanneer je je teveel aanpast zoals Shadow, dan slaat de passiviteit toe en verliest de persoon zijn innerlijke kracht. Het draait voornamelijk om de vraag in welke situatie het wijs is om te handelen en wanneer je beter kunt aanvaarden. Dit spanningsveld geeft het verhaal een diepere laag en maakt het extra boeiend.

De American dream gaat ervan uit dat iedereen op een eerlijke manier alles kan bereiken wat hij wil. Alles wat Shadow overkomt getuigt echter van het tegenstelde. Het hele boek barst van de goochelarij, manipulaties en oplichterstrucs die amusement en spanning bieden. Zo weet Mr Wednesday samen met Shadow de bank op te lichten om in hun levensonderhoud te voorzien.
De idee van ‘eerlijke’ maakbaarheid staat buiten de realiteit en deze maatschappijkritiek is in het boek te proeven. Een leuk detail hierbij is de cover van het boek. Het woord American Gods staat in neonletters op de kaft. Maar sommige letters doen het niet meer. Ze geven de vergankelijkheid van de Amerikaanse droom weer. Wanneer je de letters die het nog wel doen naast elkaar zet krijg de woorden ‘Am I a God’. En dat is een goede vraag want voor Goden is alles maakbaar. Maar geldt dat ook voor alle Amerikanen? Dat is de vraag die Gaiman ons lezers voorschotelt en een die de personages in het verhaal in meer of mindere mate nastreven.

De schrijver speelt voortdurend met de grens tussen realiteit en illusie. Zo wordt Shadow geconfronteerd met dromen en visioenen waarbij niet altijd duidelijk is wat echt of onecht is omdat hij aan zijn dromen tastbare dingen overhoudt. Zo droomt hij over een zilveren munt die uit de maan komt vallen. Wanneer hij wakker wordt zit deze daadwerkelijk in zijn zak. Soms lijken de dromen een voorspellend gehalte te hebben of een innerlijk weten uit te dragen.
De dunne scheiding tussen de materiële werkelijkheid en de geestelijke wereld creëert een gevoel van vervreemding, de grenzen tussen materie en geest verdwijnen. Het boek leest daardoor alsof je uit een droom wakker wordt en niet meer weet wat nu werkelijkheid is. Gaiman slaagt er buitengewoon goed in om deze betoverende sfeer realistisch neer te zetten.

Soms zijn de dingen die in het verhaal gebeuren voorspelbaar zoals het verhaal over de verdwenen meisjes. Je ziet van mijlenver aankomen waar ze gebleven zijn. Toch is die voorspelbaarheid niet storend omdat je geen idee hebt wie verantwoordelijk was voor hun verdwijning en waarom. Gaiman geeft voortdurend hints maar de afwerking en uitleg komen pas later waardoor de spanning erin blijft.
Hij licht telkens een tipje van de sluier op en achteraf blijkt de zaak toch net weer anders in elkaar te zitten dan je dacht, waardoor hij je aangenaam verrast.

Er is nog veel te vertellen over dit boek, over de achterliggende mythen en legenden, over de tussenverhalen, de novelle en zo verder. Ze zijn allemaal even interessant. American Gods biedt een rijke schakering aan invalshoeken om van te genieten. American Gods is een makkelijk te lezen, boeiend, amusant en geweldig gelaagd en geslaagd boek.